Madaniyatshunoslik

 
Iogan Gutenberg
(1400-1468) tipografiya ixtirochisi.Iogan GutenbergGermaniyaning 
Maynz shahrida tug'ilgan. Uning oilasi shaharning tepasiga tegishli edi. Kitob chop 
etish ixtirochisi bolaligi haqidagi ma'lumotlar saqlanib qolmagan. Biroq, ma'lumki, 
asosiy kasbda u oltin ish ustasi edi, ya'ni o'sha paytlarda juda jiddiy ta'lim olish va 
ayniqsa, lotin tilini o'rganish kerak edi.Uning ixtirosiga Iogan asta-sekin ketdi. 
Avvaliga u shrift bilan keldi va bir necha yil davomida u uchun eng munosib materialni 
qidirdi. Ko'pgina tajribalardan so'ng, u birinchi shriftini to'kib tashlagan qo'rg'oshin 
asosidagi qotishmani tanladi. Bu 1440 yil atrofida sodir bo'ldi. Shuni ta'kidlash 
kerakki, chop etish jarayoni, unda bosma bo'yoq bilan qoplangan taxtalar Gutenbergga 
ma'lum edi. Uning ixtirosining mohiyati shundaki, u har qanday matnni tuzish mumkin 
bo'lgan metall harflar bilan keldi. Harflar to'siq kassasida edi, ular yozuvchini olib, 
matn satrini tuzdilar. Shunday qilib, butun sahifa asta-sekin to'plandi. Uni maxsus 
ramkaga o'rnatib, tipograflar bo'yoq bilan qoplangan harflar bilan qoplangan va keyin 
nam qog'ozga solingan. Jarayon taxtalardan chop etilgandan ko'ra kitoblarni tezroq 
bajarishga imkon berdi. "Sivillin kitob", Iogan Gutenberg Maynz savdogar Iogan fust 
bilan moliyaviy qo'llab — quvvatlash bo'yicha shartnoma imzoladi-bu ish, shuning 
uchun birinchi nashri chop, katta moliyaviy investitsiyalar talab, deb ochiq-oydin 
emas. Uning pullari bilan, u va uning yordamchisi Piter Sheffer allaqachon haqiqiy 

---

178 
tipografiyani yaratdi, u erda faqat bitta emas, balki bir nechta ranglar ham chop etilishi 
mumkin edi.1452da Iogan Gutenberg bosma san'at asarlari sifatida e'tirof etilgan 
Muqaddas kitobni chop etdi. Bundan tashqari, u bosma va lavha materiallari- 
kalendarlar va hatto indulgensiyalar. 
Kitob
-axborotlarni, g`oya, obraz va bilimlarni saqlash hamda tarqatish, ijtimoiy-
siyosiy, ilmiy, estetik karashlarni shakllantirish vositasi; bilimlar targ`iboti va tarbiya 
quroli; badiiy, ilmiy asar, ijtimoiy adabiyot. Xalqaro statistikada YUNESKO 
tavsiyasiga ko`ra, hajmi 48 sahifadan kam bo`lmagan, taboqlab tikilgan nodavriy 
nashrni, shartli ravishda, Kitob deyish qabul qilingan. Kitob ishi kitobni yaratish, 
tayyorlash, uni tarqatish, saqlash, tavsiflash va o`rganish bilan bog`liq katta jarayonni 
o`z ichiga oladi. Fan, adabiyot, san`at asarlaridan matbaada ko`paytirish va tarkatish 
uchun tanlash, ularga ilmiy va badiiy nuqtai nazardan yondoshish, tahrir qilish, badiiy 
bezash, matbaa ijrosini belgilash va nashrga tayyorlash noshirlikning vazifasi. Kitobni 
ko`plab chiqarish — kitob bosish ishi poligrafiya sanoatiaa olib boriladi. Kitoblarni 
to`plash, saqlash, o`quvchilar o`rtasida tashviqot qilish, ulardan kitobxonlar 
foydalanishlari uchun qulay sharoit yaratish kutubxona ishiga qaraydi. Kitob va boshqa 
bosma asarlar haqida muayyan maqsad bilan o`quvchilarga ma`lumot berish va ularni 
tashviqot qilish bibliografiya vazifasidir va h.k. 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI