Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya Giriş

Azərbaycan ədəbi dilinin inkişaf mərhələləri.
Ədəbi dil seçmə və əvəzetmə 
əməliyyatı ilə normaya salınmış dildir. Hər hansı bir dilin ədəbi dil səviyyəsinə 
çatması üçün onun müəyyən normaları müəyyənləşməli, üslub sistemi 
formalaşmalıdır. Dünyada ədəbi dilləri formalaşmayan, yalnız danışıq dilinə malik 
olan yüzlərlə xalq və etnik qrup mövcuddur. 
Azərbaycan ədəbi dili öncə şifahi formada yaranmış, xalqın minillik yaddaşından 
gələn atalar sözü, bayatı, nağıl və dastanlar sayəsində cilalanmış və yazılı ədəbi dilin 
formalaşması üçün əsas təşkil etmişdir. 
Azərbaycan şifahi ədəbi dilinin ən önəmli abidəsi “Kitabi Dədə Qorqud” 
dastanlarıdır. Abidə “Oğuznamə”lər silsiləsinə aiddir, belə ki Drezdendə saxlanılan 
nüsxə “Kitabi-Dədəm-Qorqud əla lisani-taifeyi-oğuzan” adlanır. Dastanın dilində 
oğuz qrupuna daxil olan digər türkcələrlə ortaq sözlər çoxdur. Bunun səbəbi dastanın 
qələmə alındığı güman edilən XI əsrin türk dillərinin differensasiya dövrü 
olmasıdır. 
“Kitabi Dədə Qorqud” dastanlarında işlənən söz və ifadələrin əksəriyyəti müasir 
Azərbaycan dilinin lüğət tərkibi ilə üst-üstə düşür: 

---

“Məgər xanım, Bayandır xanın bir buğası vardır, bir dəxi buğrası vardır. Ol buğa 
qatı daşa buynuz ursa un kibi ügidərdi. Bir yazın, bir güzin buğayla buğrayı 
savaşdırarlardı. Bayandır xan Qalın Oğuz bəgləriylə tamaşaya baqardı, təfərrüc 
edərdi”. 
Bərü gəlgil, başum baxtı, evüm taxtı,
Evdən çıqub yürüyəndə səlvi boylum,
Topuğında sarmaşanda qara saçlum,
Qurulu yaya bənzər çatma qaşlum,
Qoşa badam sığmayan dar ağızlum,
Güz almasına bənzər al yanaqlum.
Azərbaycan yazılı ədəbi dilinin tarixi isə XIII əsrdən başlayır. Daha doğrusu, 
Azərbaycan türkcəsində əlimizə çatan ilk yazılı ədəbi nümunə XIII əsrə aiddir. 
Azərbaycan yazılı ədəbi dilinin inkişaf tarixi 2 böyük dövrə ayrılır: 
1.
Əski dövr (XIII-XVII əsrlər)