O ral (stom atogen) sepsis tishlar p ulpasid a, ildiz yon i granulyom alari bilan
d av o m etayotgan yallig'lanish jarayon lariga stom atit ja g ' suyaklari osteom ielitiga
a lo q a d o r bo'ladi. O g'iz b o sh lig id a bosh lan gan jarayon aksari yiringli, gangrenoz
tu sga k iradi. O togen, rinogen v a stom atogen sepsislarn in g p atologik anatom iya
si b ir-b iriga o x sh ash , o d atd a trom boflebit bilan birgalikdagi ishem iya uchraydi,
o p k a v a katta qon aylanish d o irasid agi organlarda bir talay yiringli, aksari gan
gren o z m etastatik o'choqlar bo'ladi.
Tonzillogen sepsis nisbatan k am uchraydi v a b od om ch a bezlaridagi yallig'
lan ish jarayon larin in g asorati tariq asid a angin a m ah alida, surunkali tonzillit
qo'zib qo lgan paytlarda, sh uningdek bu kasalliklarning retrotonzillyar, parafarin-
geal ab ssesslari va bosh qalar k orin ish id agi asoratlari m ah alida boshlanadi. Bu
jaray o n lar b o yin lim fadeniti, ba’zan bo'yinturuq ven asi trom boflebiti bilan birga
d av o m etib borad i (ju d a o'tkir septisem iya va septikopiem iya).
A ngiogen sepsis birlam chi infeksiya och og'in in g tom irlar ichida bo'lishi bilan
ta’riflan ad i va od atd a tom irlarn in g ichini asboblar bilan tekshirish, tom irlarda
qilin gan operatsiyalardan keyin, ven alarga kateter solin ganidan keyin shu muo-
lajalarn in g asorati tariqasid a boshlanadi.
Ba’zan (10 foiz hollarda) septik och oqn in gborligin i aniqlab bo'lm aydi. A na
sh u n d ay sepsisni kriptogen sepsis deyiladi.
K asallik qo'zg'atuvchisining turiga qarab bakterial sepsis, m og'orlar va vi-
ru slarg a alo q ad o r se p sis tafovut qilinadi. Bakterial sepsislardan streptokokklar,
stafilokokklar, p nevm okokklar anaerob, chirituvchi bakteriyalarga alo q ad o r sep-
sislar h am m ad an katta aham iyatga ega.
Streptokokklarga aloqad or sepsis bu kasalliknin g ju d a o'tkir, yashinday tez
o'tib, septisem iya tarzida davom etib borad igan xillarida kuzatiladi. G o h o sep-
tik op iem iy a sh aklida o'tishi m u m kin. A ntibiotiklar rasm bo'lm asidan a w a l bu
k asallik d an o'lish hollari 65 foizga bo rar edi.
Stafilokokklarga aloqad or sepsis p iem iya korin ish id a o'tib, ko'pincha trom bo-
flebitlar b osh lan ish iga va bir talay m etastatik yiring och oqlari paydo bo'lishiga
olib b o ra d i. M etastazlar ba’zan m ik roab ssesslar tusida bo'ladi, yarali endokardit
ham ko'p uchrab turadi. Sep sisn in g bu turi surunkali sh aklga kirib to'lqinsim on
bo'lib o'tishi m u m kin (vaqti-vaqtida qo'zib, m etastazlar berib turadigan bo'lib).
Pnevm okokklarga aloqad or sepsis pnevm oniyalar paytida parainfeksiya
tariq asid a boshlanadi, yiringli otitlar, rinitlar, endokarditlar, yiringli m eningit,
p levrit, p eriton it asorati ham bo'lishi m um kin.
A naerob sepsis k asallikn in g ju d a kam uchraydigan xilidir. A n aerob gan gren a
qo'zg'atuvchilari sabab bo'ladi. Septisem iya tarzd a ju d a o g 'ir o'tadi, ko'pincha
pirovardida gem oglobinuriyali nekroz va urem iya bosh lan ad igan gem oliz b i
lan birga davom etib b orad i. A naerob sepsisnin g m an balari jarohatlar, yashirin
abort n atijasida bosh lan gan endom etrit, xolesistit, appen disitdir. Chirituvchi
bakteriyalarga aloqad or sepsis fuzospiroxeta florasi tufayli b osh lan ad i. O d am d a
chirik septikopiem iya tarzid a o'tadi. M ahalliy jarayon lar o'pka gan gren asi, putrid
bronxoektazlar bu sep sisn in g o'choqlari bo'lib h isoblan adi.
K lin ik o 'tish ig a qarab se p sisn in g m an a bu n d ay xillari ajratiladi:
1) yashindek tez o'tib, o'lim ga olib boradigan (2 kun ichida)sepsis; 2) o'tkir;
3) yarim o'tkir; 4) surunkali; 5) qaytalanadigan sepsis; 6) surunkali sepsis;
7) sepsis lenta.
Sep sisn in g klinik o'tishi infeksiyaning klin ik-anatom ik xiliga bog'liq. S ep sis
n ing yash inday tez o'tadigan xili (septisem iya)d a kasallik sh id d at bilan avj olib
borib, tez orad a infektsion-toksik sh ok boshlanadi. B em orlarn in g n obud bo'lishi
kasallikning bosh idan hiso blagan da aksari 1—3 kuni kuzatiladi. O 'tkir sep sisd a
gektik tarzda harorat ko'tarilib, b em or ju d a holsizlanadi, b ad an terisi sarg'ayib,
m ayda-m ayda qontalashlar paydo bo'ladi, jigar va talo q kattalashib, oliguriya,
och oqli pnevm oniya boshlanadi. Sepsisn ing p iem ik x ilid a k o p g in a organlarda
m etastatik abssesslar paydo bo'ladi. Sep sis bilan og'rigan kasallard a kuzatiladi-
gan infektsion p sixozlarga aso san toksik en sefalopatiya sab ab bo'ladi. Es-hush-
ning yem irilishi degan sin drom ham boshlanish i m um kin.
S ep sisga x o s bo'lgan k lin ik belgilar sepsisdan b o sh q a m ah allard a, m asalan ,
cheklangan yiringli jarayon lar paytida, ayniqsa yiring turib qo lgan m ah allarda
kuzatilishi m um kin. Sep sis uchun xarakterli bo'lgan bakteriem iya ko'pgina in
fektsion kasalliklarda ham kuzatiladi.
A so ratla ri. Sep sisn in g kasallik oqibatini belgilab b erad igan aso siy oqibat-
larining ju m lasiga buyrak-jigar yetishm ovchiligi, n afas, yu rak-tom irlar yetish
m ovchiligi, trom boem boliya, pnevm oniya, en dokardit k iradi. Bunday asorat-
larnin g paydo bo'lishi intoksikatsiya va jarayonning tarqalib ketgan iga bog'liqdir.
Sep sisn in g en g dahshatli aso rati — septik shok.
X Bob
I R S I Y K A S A L L I K L A R
POLIGEN KASALLIKLAR
M ONOGEN KASALLIKLAR
Autosom-dominant tarzda
naslga o'tadigan kasalliklar
Dostları ilə paylaş: |