R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

y u zasid a joylashgan m ikrofilam entlarning nuqsonlariga bog'liq bo'lgan kasalliklar 
bor. Bu strukturalarn in g oqsillari spektrin, aktin va 4. 1 proteindan iborat, shu

---

oqsillarning qisqarishi hujayra m em branalari tuzilishining b arq aro r b o lish in i 
ta’minlaydi. D em ak, m em bran aning zararlanishi (yorilishi, darz ketishi) hu jay­
ralar, chunonchi, eritrotsitlarning jidd iy alteratsiyasiga sabab bo'lishi m um kin. 
M asalan, irsiy sferotsitoz kasalligi b o lgan o d am larga eritrotsitlar disksim on
shaklini yoqotib q o y ad i. Eritrotsitlar sh aklining shu tariqa o'zgarib qolishi 4. 
1 oqsilni biriktirib olish layoqatini yoqotib qo'ygan odatdan tash q ari spektrin 
m olekulasiga b o gliq d ir. Bu n arsa eritrotsitlar m em bran asi b arq arorligiga xalal 
beradi. Spektrinsim on oq sillar h ar xil turdagi hujayralarda (m asalan , endoteliy 
hujayralarida) topiladi va bu m olekulalarda n uqson b o lish i, ch am asi, talaygin a 
ozgarish lar ro‘y berishiga sabab b o lad i.
Bir qancha kasalliklar hujayra retseptorlari yoqligi yoki bularning ishlam ay 
qoyganiga b o gliq d ir. M alu m k i, plazm atik p ard ad a tashqi m uhit «sign allari»n i 
idrok etadigan retseptorlar b o lad i. Bu retseptorlarning h am m asi glikopro- 
teidlardan iborat bolib , gorm onlar, antigenlar, im m unoglobulinlar, k om p le­
m ent tarkibiy qism lari va bosh qalard an keladigan «sign allar»n i idrok etishga 
ixtisoslashgan. Parenxim atoz hujayralar va m ezen xim a hujayralarining plazm o- 
lem m asida аро-4, В, E retseptorlarning bo'lm asligi oilaviy essen sial g ip e rx o ­
lesterinem iya boshlanish iga olib boradi. Idiopatik m em bran oz nefropatiya 
m ezangiositlardagi im m unoglobulinlar tarkibiy qism lariga javo b beradigan
retseptorlarning tug'm a n uq son iga b o g liq deb hisoblanadi.
H ujayra retseptorlarining auto-antilelolar tasirid a ishlam ay qo'yishi b ir­
lam chi m iasteniya, insulinga chidam li qandli diabet, birlam chi gipertireoidizm
singari kasalliklarga — retseptorlarning antitelo kasalliklari degan xastaliklarga 
olib keladi. M iasteniya paydo bo'lishida nerv-m uskul plastin kasin in g asetilxo- 
lin retseptorlariga tasir k orsatad igan antitelolar ishtirok etadi. In su lin ga b o g liq
bo'lm agan qan dli diabetda insulinga javob beradigan hujayra retseptorlariga 
qarshi antitelolar shu retseptorlarni bo'g'ib qo'yadi va hujayraning insulinga 
nisbatan javob berishiga im kon qoldirm aydi. M an a shu o zgarish lar h am m asi 
m olekulalar do irasid a ro'y beradi.
Shak-shubha yoqki, sitoskelet patologiyasi hali o'rganilm agan sohadir, buni 
o'rganib, sirlarini bilib olish talaygina kasalliklar patogen ezini tushunib yetish 
uchun yangi sahifalar ochadi.

---

I ll Bob
TO‘QIMALAR VA ORGANLAR ALTERATSIYASI
DISTROFIYA
STROM A TOM IR DISTROFIYALARI
U glevod d istro fiy alari
A R A LA SH O Q SIL 
D ISTRO FIYA LA RI 
X rom op roteid lar alm ash in uvin in g 
buzilishi
Gemoglobinogen pigm entlar 
Lipidogen pigm entlar 
Proteinogen pigm entlar
O qsil distrofiyalari
Mukoid bo'kish 
Fibrinoid bo'kish 
Gialinoz 
Amiloidoz
YOG* DISTROFIYALARI
Neytral yog'lar almashinuvining buzilishi
Xolesterin va efirlari almashinuvining buzilishi 
N u k le o p ro teid lar
alm ash in u v in in g b u zilish i
Strom a-tom ir distrofiyasi (m ezenxim al distrofiya) uchun biriktiruvchi 
toqim ad agi m o d d alar alm ashinuvi buzilganini aks ettiruvchi m urakkab patologik 
jaray o n bo'lib, organlar strom asi va tom irlar devorida alteratsiya boshlanishi bilan