R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

H ujayra atipizm i d egan d a hujayra sitoplazm asi, yadrosi, yadrochasi, b o lin ish
shakllari tuzilishidagi h ar xil m orfologik o‘zgarishlar, yadro sitop lazm a nisbat- 
larining boshqacha bo'lib qolgan ligi tushuniladi (104-rasm ). 0 ‘sm a n e c h o g lik
tez o'sadigan, klinik jih atdan olgan da nechog‘liq xavfli h isoblan adigan b o lsa , bu 
o zgarish lar shunchalik katta bo'ladi. Bunday o'sm alardagi hujayralar o‘z shaklini 
shu qad ar o'zgartirib yuboradiki, dastlabki to'qima h u jayralariga o'xsham aydigan
bo'lib qoladi. Xavfli o'sm alar uchun hujayra atipizm i xarakterlidir.

---

104-rasm . H ujayra atipizm i. A naplastik k arsinom a hujayralarining 
keskin ifo dalan gan polim orfizm i, unda p atologik m itozlar va 
k o p yad ro li ulkan o'sm a hujayralari bor.
0 ‘sm alar tuzilish idagi atipizm ko‘rinishlaridan biri m itozlar patologiya- 
sidir, b u n in g n atijasid a o sm alard a patologik kariokin ezga u chragan shakllar: 
m ultipolyar, asim m etrik, giperxrom tuziJm alari ko‘zga tash lan ad i (105-rasm ). 
O lsm a hujayralari va to q im alari atipizm ining aso siy belgilaridan biri hujayra 
va to q im alar rivojlanish sik llarin in g risolad agid ek tugallanm ay qolganidir. Bu 
n arsa, m asalan , ch iq aru v yo‘Ilari bo‘lm aydigan bez tuzilm alari yuzaga kelishi bi­
lan ifodalanadi.
105-rasm . M elanom adagi m ultipolyar p atologik m iytoz.
X A V F L I VA X A V F S IZ 0 ‘S M A L A R N IN G X U SU SIY A T L A R I
B arch a o sm a la r tuzilishi, n ech og lik tabaqalashgan i, biologik xossalari 
v a klin ik o‘tishiga qarab, ikkita aso siy guruhga — xavfsiz va xavfli o'smalarga 
bo‘linadi. B undan tashqari, klin ik o'tishi jihatidan xavfsiz o sm a la r bilan xavfli

---

o'sm alar o'rtasida oraliq holatni egallaydigan o'sm alar h am tafovut qilinadi. Bu- 
lar m etastazlar berm aydiyu, lekin joyin in g o'zida destru ksiyaga uchrab, sezilarli 
darajad a o'sib borad i va qaytalanishga, y an i retsidivlar b erish ga m oyil bo'ladi.
X avfsiz o'sm alar quyidagi xususiyatlari bilan tariflan ad i: 1) u larga to'qim a 
atipizm i xosdir, 2) ular asta-sekin o'sadi va ek span siv ravish da o'sib b orad i, 
ko'pincha kapsula bilan o'ralib oladi, 3) o'sm aning p aren xim ato z hujayralari tu- 
zilish jih atidan dastlabki hu jayralardan farq qilm aydi, 4) o'sm aning organ izm ga 
ko'rsatadigan ta’siri va xavfi un in g qayerda joylash ganiga b o g'liq bo'ladi.
X avfli o'smalar: 1) tuzilishiga ko'ra dastlabki to'qim adan farq qiladi, yetil- 
m agan hujayralardan tashkil topgan bo'ladi, 2) u lar uchun nainki to'qim a ati­
pizm i, balki hujayra atipizm i ham xarakterlidir, 3) ular tevarak-atrofga kirib 
yoyilib o'sib borad i v a atrofdagi to'qim a tuzilishining aynashiga, destru ksiyasiga 
sabab bo'ladi (infiltrlovchi o'sish), 4) ularga m etastazlar berish, qaytalanib tu- 
rish (residivlanish) va im plantatsiyalanish xususiyatlari xosdir, 5) organizm nin g 
um um iy holatiga tasir o'tkazadi va bem orlarn in g o'lim iga h am m adan ko'p sabab 
bo'ladi.
O 'sm aning nechog'lik tez m etastaz berishi un in g katta-kichikligiga b og' liq 
em as, lekin m etastazlari ba’zi jo ylard a paydo bo'lsa, b a z i jo ylard a bo'lm aydi. 
C hunonchi, m e’da-ichak yo'li o'sm alari jigarga m etastazlar b erad i v a kovak vena- 
lar sistem asi bo'ylab o'pkaga h am yetib boradi. Sark om a ak sari o'pkaga m etastaz 
beradi. O 'pka raki va sut bezi raki lim fogen yo'l bilan su yak sistem asiga m etastaz - 
lanadi.
X avfsiz osm alar tuzilishi va funktsiyasi jih atidan o'zi p ayd o bo'lgan to'qim aga 
o'xshab ketadigan, yaxshi tabaqalashgan hujayralardan tashkil topadi. O 'sm a hu- 
jayralarida m itozlar k am dan -k am ko'zga tashlan adi va od atd agi sh akld a bo'ladi.