Neft va gazkondensatni qayta ishlash texnologiyasi

13.2.-jadval
Reaktor blokining texnologik rejimi 
Reaktor harorati 
0
C 
510-540 
Koks qizdirgich harorati
 
600-620 
Koks qizdirgich reaktordagi bosim MПa 
0,14-0,16 
Koks ashyoning aylanishining sifati 
7-8 
Ashyo uzatilishining hajmiy tezligi 
0,6-1,0 
 
13.3-jadval
Mazut va gudronni qayta ishlashda koks mahsulotlarining chiqishi
Ko’rsatgichlar 
mazut 
gudron 
Ashyo xarakteristikasi 
Zichlik 20
0
C,kl/m
3
967 
1025 
Kokslanishi %(mass) 
11,5 
19,0 
Oltingugurt tarkibi %(mass) 
2,55 
3,15 
Moddiy balansi 
Olingan %(mass) 
Ashyo
100 
100 
Jami: 
100 
100 
Qabul qilingan %(mass) 
Gaz 
8,4 
15,7 
Benzin 
10,7 
20 
Yengil gazoyl 
9,9 
19,2 

---

177 
O’g’ir gazoyl 
59,5 
24,6 
Koks 
11,5 
20,5 
Yukli 
6,3 
11,5 
Jami: 
100 
100 
Koks tarkibida oltingugrtning yuqori bo’lganligini inobatga olib natijada 
yonish mahsulotlarida dioksidning paydo bo’lishini oldini olish maqsadida
ushbu koksni gazlashtirish tavsiya etiladi. Chet el adabiyotlarida termokontaktli 
kreking koksni gazlashtirish bilan birlashtirilgan jarayonni fleksikoksing 
deyiladi.
 
XIV- BОB. TERMIK KREKING JARAYONINING 
 SANOATDAGI QURILMALARI 
14.1. Termik kreking haqida tushuncha, kreking vaqtida 
uglevodorodlarning o‘zgarishi, xom-ashyo va olinadigan mahsulotlar. 
Termodestruktsiya jarayonlari orqali neft va neft mahsulotlarini issiqlik 
ta’sirida parchalanishi termik kreking deyiladi. Jarayonlar uch bosqichda 
o‘tkaziladi: 
1.
Suyuq neft mahsulotlari va neft xom-ashyosini yuqori bosim ostida 
(20-70 at) termokrekinglash (visbreking)
2.
Neft qoldiqlarini past bosimda termokrekinglash
3.
Suyuq va gaz holatidagi neft xom-ashyosini yuqori haroratda (450 
0
C 
dan 1200 
0
C) piroliz qilish. 
Yuqori bosimda olib boriladigan kreking 470-540
0
C gacha nisbatan yengil 
xom-ashyolarni (ligroin, mazut) qayta ishlab benzin olish uchun ishlatiladi. Neft 
qoldiqlari - yarim gudron va gudronlarni qayta ishlashda asosiy mahsulot 
sifatida qozonxona yoqilg‘isi olinadi. Bunday jarayon og‘ir qoldiq xom-ashyoni 
yengil sharoitda bir karrali termik parchalanishidir. Visbreking jarayoni xom-
ashyosi - neftni atmosferali haydashdan olingan mazut yoki vakuum gudronlari 
hisoblanadi. Visbreking orqali xom-ashyoning qovushqoqligi nisbatan 

---

178 
pasaytirilgan suyuq qozonxona yoqilg‘isi ishlab chiqarish uchun (1 variant), 
yoki gidrokreking va katalitik kreking qurilmalari xom-ashyosi bo‘lgan gazoyl 
ishlab chiqarishga yo‘naltirish uchun (2 variant) o‘tkaziladi. Har ikkala 
variantda ham yengil mahsulotlar gaz va benzin fraksiyalari hisoblanib, odatda 
ularni chiqishi 3 va 8%dan oshmaydi(14.1-jadval). Visbreking qurilmasi 
kompleks qurilmalar tarkibiga bir sektsiyali ko‘rinishda kiradi. Masalan neftni 
atmosferali haydash, atmosferali mazut visbreking gazoyl fraksiyasi uchun 
visbreking mazutni vakuumli haydash gazoyllarni ajralishi , kerosin chiqish 
miqdorini oshirish maqsadida gazoyl aralashmalarini termik krekinglash. 
Gudronlarni krekinglash jarayoni 460-500
0
C harorat, 1,4-3,5 MPa bosim 
sharoitida o‘tkaziladi. Kreking jarayonida reaktsiya issiqlik yutilishi 
(endotermik) bilan kechadi.