Buxgalteriya hisobi va audit

Sababi, 2024 yil yakuniga qadar 
14
www.stat.uz – O’zbekiston Respublikasi Davlat qo’mitasining rasmiy sayti 

---

83 
inflyatsiyaning 5 foizlik maqsadli ko‘rsatkichiga erishish ko’zda turiladi. Ayni 
paytda yillik inflyatsiya ko‘rsatkichi 12 foizdan biroz yuqori shakllanmoqda. 2024 
yil yakuniga qadar maqsad qilingan ko‘rsatkichga erishish hozirgi sharoitda 
nisbatan qattiq monetar siyosatni ushlab turishni taqozo etadi.
Qattiq monetar 
siyosat tashqi savdo va tashqi savdo defitsitiga quyidagicha ta’sir ko’rsatadi. Qattiq 
monetar siyosat vositasida asosiy foiz stavkasining nisbatan yuqori saqlab turilishi o‘z-
o‘zidan mamlakatda pul massasi o‘sishini sekinlashtiradi. Pul massasi o‘sishining 
sekinlashishi valyuta kursining oshishiga -milliy valyutaning boshqa valyutalarga 
nisbatan qadri ortib borishiga sabab bo‘ladi. Xususan, 2022 yil noyabr oyi holatiga real 
valyuta kursi, turli terbranishlardan so‘ng, 2019 yil bilan taqqoslaganda 7 
foizga balandroq bo’lgan. Ta’kidlash joizki, milliy valyutaning real almashinuv kursi 
2019 yildan keyingi davrda biron marta 100 foizdan, ya’ni 2019 yil sentabr oyidagi 
darajadan pastga tushmagan. 
Bu esa, boshqa shartlar o‘zgarmagan holda, eksport 
tovarlarining hamkor davlatlarda qimmatroq bo‘lib qolishiga va, tabiiyki, ularning 
raqobatbardoshligi pasayishiga olib keladi. Ichki bozorda esa, aksincha, import 
tovarlarning narxi arzonlashadi. Ya’ni, real valyuta kursining o‘zgarishi (boshqa shartlar 
o‘zgarmagan holda) mahalliy tovarlarni jahon bozorida 2019 yildagiga qaraganda 7 
foizga qimmatroq, import tovarlarini ichki bozorda 7 foizga arzonroq qilib qo‘ygan. 
Bu 
holat o‘z-o‘zidan tashqi savdo defitsitining o‘sishiga olib keladi.
Manba: O‘zbekiston Markaziy banki 
Tashqi savdoning o‘zgarishiga nominal valyuta kursining o‘zgarishi emas, balki real 
valyuta kursining o‘zgarishi ta’sir o‘tkazadi. Nominal valyuta kursi-bu Markaziy bank 

---

84 
tomonidan e’lon qilib boriladigan kunlik valyutalar kursi. Real valyuta kursi esa ikki 
davlat o‘rtasidagi narx o‘zgarishini ham inobatga oladi. Aynan ikki davlat o‘rtasidagi 
narx o‘zgarishini inobatga olganligi nuqtai nazaridan real valyuta kursi ikki davlat 
o‘rtasidagi savdo hajmining o‘zgarishiga ta’sir o‘tkazadi.Fiskal siyosat- budjet 
xarajatlarining oshishi yoki kamayishi tashqi savdo hajmiga mamlakatdagi yalpi 
talabning o‘sishi yoki qisqarishi orqali ta’sir qiladi. Xususan, budjet xarajatlarining 
(transfertlar bilan birga) oshishi yalpi talabni rag‘batlantiradi. Yalpi talabning o‘sishi, 
o‘z navbatida, import tovarlariga bo‘lgan talab hajmida ham o‘sishga olib keladi. 
O‘zbekistonda so‘nggi yillarda budjet xarajatlarning muntazam oshib borayotganligi 
kuzatilmoqda. Aytaylik, YAIM daromad sifatida qaralsa, uning tarkibida davlat 
xarajatlarining hissasi yildan-yilga ortib bormoqda. Raqamlarga murojaat qilsak, 
konsolidatsiyalashgan budjet xarajatlarining YAIMdagi ulushi 2016 yilda 23,8 
foizni 
tashkil etgani
 holda, hozirgi kunga kelib mazkur ko‘rsatkich 35 foizga 
yetganligini ko‘rish mumkin. Ta’kidlash joizki, bu davrda budjet defitsiti ham muttasil 
o‘sib borgan.