Buxgalteriya hisobi va audit

Takrorlash uchun nazorat savollari 
1.
Monetar siyosatning makroiqtisodiy o‘sish sur’atlarining barqarorligini 
ta’minlashdagi ahamiyati deganda nimani tushunasiz? 
2.
Monetar siyosatning bank tizimining barqarorligini ta’minlashdagi ahamiyati 
deganda nimani tushunasiz? 
Mavzu Hozirgi zamon monetary siyosatining dolzarb muammolari (2soat) 
Reja
1.Xorijiy davlatlar zamonaviy monetary siyosatining dolzarb muammolari 
2. O’zbekiston Respublikasida monetary siyosatning dolzarb muammolari 
Tayanch so’z va iboralar:
 
milliy valyuta,pul-kredit siyosati,to’lov balansi,savdo 
balansi,xalqaro valyuta jamg’armasi,xorijiy valyuta siyosati,
 
koʻchmas mulk, qimmatli 
qog'ozlar, bank kafolatlari
1960-yildagi Eron Bank va valyuta faoliyati qonuni asosida tashkil etilgan boʻlib, u 
Eron hukumati bankiri sifatida xizmat qiladi va mamlakatda banknot va tanga chiqarish 
boʻyicha mutlaq huquqqa ega. Markaziy bank Eron riali qiymatini saqlab qolish va 
banklar va kredit tashkilotlarini nazorat qilish vazifasini bajaradi. U Eron milliy 
javohirlari, shuningdek, valyuta va oltin zaxiralarining saqlovchisi sifatida faoliyat olib 
boradi. 
[1]
 Shuningdek, u Osiyo kliring ittifoqining taʼsischi aʼzosi hisoblanadi, xorijdagi 
oltin va kapital oqimlarini nazorat qiladi, Xalqaro valyuta jamgʻarmasida (XVJ) Eronni 
tamsil qiladi va xalqaro miqyosda Eron va boshqa davlatlar oʻrtasida toʻlov bitimlarini 
tuzadi. Eronda qogʻoz pullarni muomalaga kiritishga birinchi urinish milodiy 13-
asrda moʻgʻul Elxoniylar davrida amalga oshgan. Xitoyning Song sulolasi davridagi 
innovatsiya Eronda tadbiq etilmadi va qogʻoz valyuta bir necha asrlar davomida Eronga 
hech bir shaklda qaytish imkoniyatiga ega boʻlmadi. 1889-yilda Britaniya egalik 
qiladigan Eron Shahanshoh banki tashkil topdi va unga Eronda banknotlarni chiqarish 
uchun mutlaq huquq berildi. 1890-yilda bank Eronda 1 dan 1000 tumangacha boʻlgan 
birinchi banknotlarni muomalaga kiritdi. Bank Eron kapital shakllanishini kuchaytirish 
yoki Eronning oʻsha paytdagi valyutasi 
qironni
qoʻllab-quvvatlash uchun tayinli ish 
qilmadi. Britan banki bilan raqobat qilish uchun Rossiya Imperiyasining Rossiya kredit 
va taraqqiyot banki mamlakatda oʻz faoliyatini boshladi. Rossiyalik yahudiy tadbirkor 
Polyakovning 
Esteqrazi banki
1898-yilda Chor Rossiyasi tomonidan sotib olindi va 
keyinchalik 1920-yilda shartnoma bilan Eron hukumati qoʻliga oʻtdi. 1927-yilda Eron 
hukumati tomonidan birinchi davlat banki Eron Milliy banki tashkil etildi. 1930-yil 30-
mayda u Eronning markaziy banki sifatida faoliyat yuritish masʼuliyatini oʻz zimmasiga 
oldi va 200.000 funt sterling evaziga Shahanshoh bankka tegishli boʻlgan huquqlarni 
sotib oldi, shu bilan birga u bir vaqtning oʻzida tijorat banki sifatida ham faoliyat 
yuritishni davom ettirdi. 
[1]
 Bankning asosiy maqsadi hukumatning moliyaviy 
operatsiyalarini osonlashtirish va Eron valyutasini (rial va tuman) emissiya qilish va 
tarqatish edi. Oʻttiz yildan koʻproq vaqt davomida Eron milliy banki markaziy bank 
vazifasini bajargan va Eron rialining qiymatini saqlash masʼuliyati yuklangan. 1955-
yilda bank zimmasiga mamlakat bank tizimini nazorat qilish vazifasi yuklatildi. 1960-
yil avgust oyida hukumati Eron Markaziy bankini tashkil qildi va markaziy bankka 
tegishli barcha majburiyatlarni Milliy bankdan ajratib, uni yangi tashkil etilgan 

---

90 
markaziy bankka yukladi. Eron Islom Respublikasi Markaziy banki (MB) doirasi va 
vazifalari Eronning Bank va valyuta faoliyati qonunida (1960) belgilangan. Islom 
inqilobidan keyin Eron Markaziy banki nomi “Eron Islom Respublikasi Markaziy 
banki” deb oʻzgartirildi va 1983-yilda mamlakat bank tizimi foizli daromad topish yoki 
toʻlashni taqiqlovchi yangi islomiy qoidalarga amal qildi. Markaziy bank Eronning 
sobiq qirollariga tegishli boʻlgan va ular tomonidan foydalanilgan tarixiy va qadimiy 
zargarlik buyumlari 
muzeyiga 
egalik 
qiladi. 
Ushbu 
muzeyda Eron milliy 
javohirlari joylashgan va mamlakatning eng jozibali sayyohlik nuqtalaridan biri 
hisoblanadi. Eron Markaziy bankining bank siyosatini ishlab chiquvchi oliy organi Pul 
va kredit kengashi (PKK) hisoblanadi. Uning doimiy aʼzolariga Markaziy bank rahbari, 
Eron moliya va iqtisod vaziri, Eron Davlat Hayʼati (mamlakat hukumati) tomonidan 
tayinlangan ikkita vazir, Savdo-sanoat palatasi rahbari, Bosh prokuror va ikkita 
parlament deputati kiradi. 
Har yili hukumatning yillik budjeti tasdiqlangandan soʻng, 
Markaziy bank tasdiqlash uchun Pul va kredit kengashiga pul va kredit siyosatining 
batafsil sharhini taqdim etadi. Keyinchalik, ushbu siyosatning asosiy elementlari besh 
yillik iqtisodiy rivojlanish rejasiga kiritiladi. PKK har chorakda yigʻiladi. Amalda, bank 
tizimining pul yaratish qobiliyati naqdsiz pullar (talab qilib olinguncha saqlanadigan 
omonatlar va chek daftarchalari) uchun zaxira saqlash zarurati bilan cheklanmaydi. 
Yaʼni aksariyat banklar avval kredit beradi va keyin esa zaxiralarni 
qidiradi. Mamlakatning parlament tadqiqotlari markaziga koʻra, Eron Markaziy banki 
inflyatsiyaga qarshi kurashish uchun hukumatdan koʻproq mustaq boʻlishga muhtoj. 
2010-yil holatiga koʻra, Eron Markaziy banki "
faol" pul-kredit siyosatini olib borishga 
qodir emas (masalan, obligatsiyalarni chiqarishdan oldin u Majlis roziligini olishi kerak) 
va hukumatning fiskal siyosati ustidan nazoratga ega emas. 2010-yilda Majlis
tomonidan taklif qilingan yangi qonunga ko‘ra, kamida 15 yillik ish tajribasiga ega yetti 
nafar iqtisodchi Bosh assambleyaga a’zo bo‘lishi kerak edi, bu esa Markaziy bankni 
davlat hukmronligidan qaror qabul qilishga xususiy sektor ko‘proq so‘z yuritadigan 
organga o‘zgartirishi kerak edi. Assambleya a’zolari 10 yil muddatga va faqat bir marta 
saylanadi. Eron Islom Respublikasi Markaziy bankining nizomi va Eronning Bank va 
valyuta faoliyati qonunining 10-bo‘limiga muvofiq maqsadlari quyidagilardan iborat: