Tillar va adabiyot kafedrasi

O‘rin ergash gapli qo‘shma gaplar 
Bunday qo‘shma gaplarda ergash gap bosh gapdagi ish-harakat yoki voqeaning 
bajarilishi o‘rnini bildiradi. O‘rin ergash gap bosh gapga, asosan, fe’lning shart mayli 
orqali birikadi. Misol: Qayerda ahillik 
bo‘lsa,
shu yerda fayz-baraka bo‘ladi. Qayerda 
fitna ko‘paysa, o‘sha yerda ish unumli bo‘lmaydi. Qayerda suv mo‘l bo‘lsa, o‘sha 
yerda tabiat chiroyli bo‘ladi. Shamol qay tomonga essa, maysalar ham shu tomonga 
boshini egardi.
O‘rin ergash gapli qo‘shma gaplar tarkibida o‘ringa munosabat bildiradigan 
qayeda – shu yerda, qay tomondan-shu tomondan, qayerga – shu yerga
, shu tomonga 

---

139 
kabi so‘zlar ishtirok etadi. Misol: Qayerda yurt tinch bo‘lsa, o‘sha yerda farovonlik 
bo‘ladi. 
 
Mashq.
Berilgan misollarning qaysi xil ergash gapli qo‘shma gap ekanligini 
aniqlang. Ergash gapni bosh gapga biriktiruvchi vositani belgilab bering. 
1. Qayerda yaxshi imkoniyatlar yaratilgan bo‘lsa, hammamiz o‘sha yerga borib 
ishlashga intilardik. 2. Ko‘prik ustiga yetib kelganimizda, hech kim yo‘q edi 
(O‘.Hoshimov). 3. Qayerdaki iste’dodlarga, baxillar zavol keltirolmasa, o‘sha yerda 
kamolot cho‘qqisiga ko‘tarilish oson (P.Qodirov). 4. Mingboshi qayerda bo‘lsa, Fosih 
afandi ham shu yerda edi (M.Ismoiliy). 5. Shuni unutmaslik kerakki, halollik, 
rostgo‘ylik, bilangina maqsadga erishish mumkin. 6. Qayerda adolat, tinchlik, 
osoyishtalik hukmron bo‘lsa, shu erda odamlar baxtiyor umr kechiradilar. 7. Shunday 
kunlar keladiki, sen o‘tkazgan umringdan mamnun bo‘lasan. 8. Ostonaning qayerida 
it zotini ko‘rsang, o‘sha yerda bu qora bayir otlar o‘tlashi dargumon. 9. Shu kundan 
boshlab o‘z ustida ishlab, yaxshilab ter to‘ksa, bobosining orzulari ro‘yobga chiqadi. 
10. Sof vijdonli Iskandarov qayerda bo‘lsa, uning do‘sti Ahmad Husayn ham shu 
yerda bo‘lardi. 11. Qayerda bekorchilik bo‘lsa, shu yerda noxush ishlar ko‘p bo‘ladi.