Raqamli axborotlarni qayta ishlash va yaratish texnalogiyalari

xususiyatlari. 
Reja: 
1. Multimedia tashuvchi vositalar. 
2. Multimedia tashuvchi vositalarning afzaligi. 
 
Texnologiyalar juda tez rivojlanib, yaqindagina g‘aroyib voqelik bo‘lib 
tuyulgan narsalar bugungi kunning tabiiy holatiga aylanmoqda. Aslida, bugun 
bilan ertaning oraliq masofasi juda yaqin bo‘lsada, go‘yo “Uyning gapi 
ko‘chaga to‘g‘ri kelmas” maqoliga o‘xshash: “Bugunning gapi ertaga to‘g‘ri 
kelmay” bormoqda. Shunisi qiziqki, ilgari biror kasb egasi bo‘lish uchun fan 
asoslaridan bilim olishning o‘zi yetarli bo‘lgan bo‘lsa, davrimizning zamon 
bilan hamnafas mutaxassisi fan yangiliklarini o‘zlashtirishga ba’zan ulgurmay 
ham qolyapti. Bugungi kunda katta imkoniyatlar taqdim etgan fan yangiliklari 
go‘yo ertangi kungacha yanada yangi qirralarini ochib, boyib bormoqda. 
Kechagi yangiliklar esa asta tarix zarvaraqlaridan joy olib, o‘tmishga 
aylanmoqda. Axborot tashuvchi qurilmalar avlodlari va ularning tarixi bilan 
tanishish maqsadida “Aloqa tarixi muzeyi” bo‘ylab sayohatimizni davom 
ettiramiz. Shunday qilib, navbatdagi sahifamiz zamonaviy axborot tashuvchi 
qurilmalarga bag‘ishlanadi. Tarix taraqqiyoti mobaynida axborotlarni saqlashga 
turlicha yondashilgan. Bunda axborotni qancha vaqt va qanday saqlashga 
alohida e’tibor qaratilgan. Agar axborot oz bo‘lsa, uni yodda saqlash, kitoblarda 
bitish bilan cheklanish mumkin edi, biroq davrimiz axborotlari sonining keskin 
o‘sishi sharoitlarida ularni saqlash va uzatish masalasi alohida ahamiyatga 
molik. Axborotni saqlash — bu axborotni makon va zamonda tarqatish usulidir. 
Axborotning saqlanishi uni saqlovchi, tashuvchi qurilmalarga ham bog‘liq. 
Hozirgi davrda ko‘plab axborotni ixcham holda saqlash va tezkor ulanib, 
o‘qishga mo‘ljallangan qurilmalar mavjud. Axborot tashuvchi vositalar — 
ma’lum bir axborot hajmini saqlash yoki uzatishga xizmat qiladi. 
Magnit yozuvlari orqali axborotlarni saqlash va uzatish mazkur sohadagi yanada 
ishonchli imkoniyat hisoblanadi. Bu borada fikr yuritilganda, avvalo po‘lat 
simga yozilgan magnit yozuvlarini eslab o‘tish lozim. Bunday usuldagi 
yozuvlarni amalga oshiruvchi qurilmani ilk bor 1878-yilda Edison 
laboratoriyasiga tashrif buyurganidan ta’sirlangan Oberlayn Smit (Oberlin 
Smith) 1888-yilda ishlab chiqqan. Biroq dastlabki po‘lat simli magnit 
yozuvlarini amalga oshiruvchi qurilma daniyalik muhandis Valdemar Poulsen 
(1869–1942) tomonidan faqatgina 1895-yilga kelib, ishlab chiqilgan. Ixtirochi 
qurilmani «telegrafon» deb atagan. 1925-yilda nutqni magnit simlarga yozib 
oluvchi mazkur elektromagnit qurilmasini Kurt Shtille (Curt Stille) yanada 
takomillashtirdi. Oqibatda, po‘lat lentadan foydalanilgan qurilma konstruksiyasi 
«Markoni-Shtille» rusumi bilan taqdim etildi va undan qator mamlakatlarda 
keng foydalanila boshlandi. 1927-yilda Fris Pfleymer (Dr. Fritz Pfleumer) 
magnit (avval qog‘oz, so‘ngra — polimer asosda tayyorlangan) lentasi uchun 

---

82 
patent olishga muvaffaq bo‘ldi. Mazkur magnit lentalarini ixtirochi Oberlayn 
Smit bilan bir vaqtda, BASF laboratoriyasida yaratgandi. 
O‘tgan asr 20-yillarida Shuler tomonidan aylana magnit golovkasi 
konstruksiyasini taqdim etdi. 1934–1935 yillarda BASF firmasi magnit 
lentasining seriyali ishlab chiqarilishini yo‘lga qo‘ydi. 1935-yilda AEG firmasi 
dastlabki «Magnetophon» nomli tijorat plyonkali magnitofonini taqdim etdi. 
Magnetophon atamasi uzoq yillar AEG-Telefunkenning savdo belgisi bo‘ldi, 
biroq keyinchalik ko‘pgina xalqlar tilida qurilma nomi sifatida qo‘llanila 
boshlandi.