Sh. N. Zaynutdinov, R. I. Nurimbetov

1912- yiida G.Emerson 
to m o n id a n ifodalab berilgan 
m e h n a t u n u m d o rlig i tam o y illari (m a q sad n in g a n iq qilib 
q o ‘y ilis h i; s o g T o m f ik r ; c h u q u r b ilim g a eg a b o ‘lg a n
m aslahatchilar; intizom ; personalga adolatli m u n o sab atd a 
b o ‘lish; tez, t o ‘liq, aniq va d o im iy hisobga olish; yozib 
q o ‘y ilg an y o ‘riq n o m a la r; e rish ilg a n u n u m d o rlik u c h u n
rag‘batlantirish) m ezon sifatida e ’tiro f etildi, uning yordam ida 
h ar qanday korxona, ishlab chiqarish, operatsiya tekshirilishi 
m um kin, ishning muvafaqqiyati esa yuqorida sanab o ‘tilgan
12 tam oyildan farq qilish darajasi bilan belgilangan.
Agar ishlab chiqarish personalni boshqarishning klassik 
usullari, asosan, F rederik Teyior va uning izdoshlari tad -
4 - 3 0
49

---

qiqotlarining natijalari bilan mos kelsa, m a’muriy boshqaruv 
personaliga klassik y o n d ash u v la r A nri Fayol n om i b ilan
bog‘liqdir, u klassik m aktabning asoschisi hisoblanadi va uni 
b a’zi "m enejm entning otasi" deb atashadi.
Klassik m aktab nam oyondalarining ishlari faqat ishlab 
chiqarish personali m ehnat unum dorligini oshirishga emas, 
balki, u m um an tashkilotni boshqarishni takom illashtirishga 
qaratilgan edi. M a’m uriy boshqaruv m aktabining yaratuvchilari 
k a tta biznesdagi boshqaruvning yuqori b o ‘g‘ini rahbarlari 
sifatida bevosita tajribaga ega edilar. Anri Fayol k o 'm ir qazib 
chiqarish b o ‘yicha fransuz kom paniyasiga rahbarlik qilgan. 
Lindvall Urvik A ngliyada boshqaruv sohasida m aslahatchi 
b o ‘lgan, Jeym s D .M u n i "Jeneral M otors" kom paniyasida 
Alfred P.Stoun rahbarligida ishlagan.
Boshqaruv ishiga tashkilotni yuqori darajada boshqarish 
nuqtayi n azarid an m u n o sab atd a b o ‘1 ish klassik boshqaruv 
m aktabining tadqiqiotlariga o ‘z ta ’sirini o ‘tkazadi. Birinchi 
navbatda, bu maktab vakillarining asarlari ilmiy metodologiya, 
balki shaxsiy kuzatishlarga asoslangan edi. Ular boshqaruvning 
universal tamoyillarini ifodalab berishga urindilar, ularga rioya 
qilish esa har qanday tashkilotni muvafaqqiyat olib kelishi lozim 
edi. Bu ish ko‘p jihatdan o ‘rta asr alkimyogarlarining "falsafaning 
tam al toshi" ni yaratish sohasidagi ku ch -g ‘ayratini eslatadi. 
M azkur tam oyillam ing samaradorligi vaziyat sharoitlariga va 
holatlariga b o g iiq ekanligi qarab chiqilmagan. Ulaming asosiy 
tarkibiy qismi tashkilotdagi inson resurslari hisoblanadi.
K o ‘pincha m a’m uriy m aktabi m erosini o ‘rganishda Anri 
Fayolning boshqaruv personali m a ’m uriy faoliyatiga taalluqli 
m ashhur 14 tam oyili esga olinadiki, ular quyidagilardir: