S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Xabar M
'
'
^
hk(M)
'
Xabar M 
Daydjest m
6.4-rasm. Ma’lumotlar yaxlitligini tekshirishda bir tomonlama 
xesh-funksiyaning ishlatilishi (I-variant).
Daydjestni hisoblashda, oddiy nazorat yig‘indisidan farqli 
ravishda, maxfiy kalitlar ishlatiladi. Agar daydjest olinishida faqat 
jo ‘natuvchi va qabul qiluvchiga ma’lum bo‘lgan parametr-kalitli bir 
tomonlama xesh-funksiya ishlatilsa, dastlabki xabaming har qanday 
modifikatsiyasi darhol ma’lum bo‘ladi.
6.5-rasmda ma’lumotlar yaxlitligini tekshirishda bir tomon­
lama xesh-funksiya ishlatilishining boshqa varianti keltirilgan.
Jo'natuvchi 
Qabul qiluvchi
6.5-rasm. Ma’lumotlar yaxlitligini tekshirishda bir tomonlama 
xesh-funksiyaning ishlatilishi (II-variant).
Bu holda bir tomonlama xesh-funksiya 
h(.)
parametr-kalitga 
ega emas, ammo u maxfiy kalit bilan to‘ldirilgan xabarga qo‘lla-
161

---

niladi, ya’ni jo ‘natuvchi daydjest m=h(M, K)ni hisoblaydi. Qabul 
qiluvchi dastlabki xabami chiqarib olib, uni o‘sha ma’lum maxfiy 
kalit bilan to‘ldiradi. So‘ngra olingan ma’lumotlarga bir tomonlama 
xesh-funksiya h(.)ni qo‘llaydi. Hisoblash natijasi - daydjest "m" 
tarmoq orqali olingan daydjest "m" bilan taqqoslanadi.
Asimmetrik algoritmlarga asoslangan qat’iy autentifi­
katsiyalash.
Qat’iy autentifikatsiyalash protokollarida ochiq kalitli asim­
metrik algoritmlardan foydalanish mumkin. Bu holda isbotlovchi 
maxfiy kalitni bilishni quyidagi usullaming biri yordamida namo- 
yish etishi mumkin:
- ochiq kalitda shifrlangan so‘rovni rasshifrovka qilish;
- so‘rov so‘zining raqamli imzosini qo‘yish.
Autentifikatsiyaga zarur bo‘lgan kalitlaming jufti, xavfsizlik
mulohazasiga ko‘ra, boshqa maqsadlarga (masalan, shifrlashda) 
ishlatilmasligi shart. Ochiq kalitli tanlangan tizim shifrlangan matn­
ni tanlash bilan hujumlarga, hatto buzg‘unchi o‘zini tekshiruvchi 
deb ko‘rsatib, uning nomidan harakat qilganida ham, bardosh 
berishi lozimligi haqida foydalanuvchilami ogohlantirishi kerak.