A21 Avezbayev S

Loyiha tuzish. Loyiha bitta aniq x jalikka yoki x jaliklar gu-
ruhiga tuziladi. 
Loyihalashga asos b lib, tayyorgarlik ishlari bosqichda tuzil-
gan fermer x jaligini joylashtirishning xomaki rejasi xizmat qiladi. 
U muhofazalanadigan hududlar chegaralari tushirilgan, oxirgi yil-
lardagi x jalikda ichki yer tuzish loyihasi elementlari bor loyiha 
rejasida rasmiylashtiriladi. Rejada: yer egaliklari va yerdan foyda-
lanishlar chegaralari; zlashtiriladigan va yaxshilanadigan yer 
uchastkalari; fermer x jaligiga xizmat k rsatuvchi ishlab chiqa-
rish va x jalik obyektlari; avtomobil y Ilarini, suv ta'minoti man-
balarini, hamda fermer x jaliklari uchastkalarini va q r onlari-
ni, yangi y llar, suv manbalari va boshqa infratizim obyektlarini 
joylashtirish b yicha xomaki loyihaviy yechimlar k rsatiladi. 
Yakuniy loyihani ishlashda fermer x jaliklarini tashkil etish-
ning barcha m ljallangan masalalariga, ularning yer uchastkalari-
ga aniqlik kiritiladi, loyihani texnik-iqtisodiy asoslash tkaziladi, 
majburiy tabiatni muhofaza qilish tizimi, fermer x jaligi joy-
lashtiriladigan hududni birlamchi muhandislik jihozlash b yicha 
tadbirlar majmuasi ishlanadi. 
Loyihani tuzishda quyidagi masalalar yechiladi: 
1. Joylashgan mintaqasi, yer turlarining mahsuldorligi, ishchi-
larning mavjudligi, ixtisosligini hisobga olib, yerdan foydalanishlar 
maydonlari fermer x jaliklarining namunaviy (yoki hisoblangan) 
modellari asosida aniqlanadi. 
Namunaviy modellarga yerlarning sifatiga, ishchilar soniga va 
x jalikning boshqa sharoitlariga mos tarzda aniqlik kiritiladi 
95 

---

---

Agar ndan k p x jaliklarni guruh qilib joylashtirish kerak 
b lsa, yoki ular mavjud yirik aholi yashash joylaridan 4—5 km 
uzoqda joylashadigan b lishsa, yangi aholi yashash joyini 
yaratishning maqsadga muvofiqligini tahlil qilib ko'rish kerak. 
Bunda uni muharfdislik jihozlar (y llar, suv ta'minoti, eJektr 
ta'minoti va boshq.) bilan ta'minlash imkoniyati katta ahamiyatga 
ega boiadi. 
Qurilishning kapital xarajatlarini kamaytirish uchun birinchi 
navbatda mavjud xutorlardan va kichik qishloqchalardan foy-
dalanish kerak. 
Q r onlar yirik aholi yashash joylarida joylashtirilganda uy-
joy qurilishlari ichida chorvachilik fermalarini qurishda cheklash-
lar mavjudligini, bu maqsadlar uchun maydonlarni sanitariya va 
boshqa sharoitlarga rioya qilib ajratish zarurligini hisobga olish 
kerak b ladi. 
Q r onni, agar uni suv, elektr energiyasi va boshqalar bilan 
ta'minlash imkoniyati boisa, ajratilgan uchastkada qurish maq-
sadga muvofiq boiadi. 
Sharoit odamlar va ishlab chiqarish uchun qulay boigandagi-
na q r onlarni mayda guruhlar tarzida joylashtirish mumkin. 
4. Zarur yer turlarini uchastka tarkibiga q shish x jalikning 
ixtisosligi talablari, uning tarmoqlari tarkibi va nisbati bilan 
aniqlanadi. 
Fermer x jaliklarining k pchilik turlarida, ayniqsa, paxtachi-
lik, sabzavotchilik, allachilik x jaliklarida asosiy yerlar haydal-
ma yerlardan iborat boiadi. Chorvachilik x jaliklarida yaylovlar 
va pichanzorlarning boiishi maqsadga muvofiqdir. 
Fermer x jaliklarini joylashtirishda landshaftli-ekologik 
tur unlikni saqlash uning tarkibiga butun tabiiy agrolandshaft bir-
liklarini — suv yi iladigan, ekologik tur un uchastkalarini kiritish 
yoii bilan ta'minlanishi mumkin. X jalik hududida (agar u kichik 
boisa) bitta mexanik tarkibga, nishablikka, qiyaliklar y nalishiga, 
tuproqlarning bir tipiga ega boigani maqsadga muvofiq boiadi. 
5. Chegaralarni joylashtirishni odatdagi qoidalar b yicha ba-
jarish kerak. Fermer x jaligi qishloq x jalik korxonasi yerlari 
ichida joylashib, chegarasi sifatida almashlab ekish dalalari, ishchi 
(su orish) uchastkalari, ishlab chiqarish b limlari chegaralaridan, 
rmon polosalari, dala yoilari va sh. . foydalanishi mumkin. 
6. X jalikda hududni ichki tashkil etish chizmasini tuzish yer-
dan foydalanishni tashkil etishning t riligini tasdiqlash uchun 
4 — Yer tuzishni loyihalash 
97 

---

talab etiladi. Chizmada q r on hamda almashlab ekish daialari, 
boshqa yer turlari, y llar joylashtiriladi. 
7. Tabiatni muhofaza qilish tadbirlarining majburiy minimumi 
tuproqni himoya qiluvchi texnologiyalami q llashni, eroziyaga 
qarshi gidrotexnik inshootlarni va ihota daraxtlari polosalarini 
muhofaza qilishni, tabiiy yaylovlar va pichanzorlardan oqilona 
foydalanishni va ulami parvarishjashni, ma'danli itlardan va 
kimyoviy zaharli moddalardan foydalanishning optimal me'yorla-
riga rioya qilishni, himoyalanadigan hududlardagi yerlardan foy-
dalanish tartibiga va cheklashlarga rioya qilishni, tabiat yodgorlik-
larini himoya qilishni z ichiga oladi. 
X jaliklararo yer tuzish loyihasida fermer yer uchastkasining 
cheklashlari, servitutlari va majburiyatlari masalasi ham ishlab 
chiqiladi. 
Loyihani rasmiylashtirish, kelishish, tasdiqlash. Loyihaning 
tushuntirish xati quyidagi b limlami z ichiga oladi: 
— loyihalash obyekti tavsifi; 
— loyiha yechimi: maydoni, joylashishi, uchastkaning shaklla-
nishi; q r onni joylashtirish; ixtisoslik, ishlab chiqarish — iqti-
sodiy k rsatkichlari, shirkatlarga kiritish b yicha tavsiyalar va 
sh. .; tabiatni muhofaza qilish tadbirlari; hududni muhandislik 
jixozlash; servitutlar va majburiyatlar. 
Chizma loyiha maxsus tayyorlangan rejada rasmiylashtiriladi. 
Unda: 
— loyihaviy chegaralar; 
— begona yerdan foydalanuvchilar yerlari; 
— muhofazalanadigan hududlar, eroziya kuzatilayot-
gan uchastkalar, yon inga qarshi inshootlar, ihota rmon 
daraxtlari; 
— q r onlar, boshqa ishlab chiqarish va ijtimoiy infratizim 
.obyektlarining (mavjud va loyihalangan) joylashishi; 
— zlashtirish va tubdan yaxshilashga m ljallangan 
uchastkalar k rsatiladi. 
Loyiha yerlari qamrab olingan mulkdorlar, yer egalar, yerdan 
foydalanuvchilar, ijarachilar, qishloq kengashlari va boshqa man-
faatdor tashkilotlar bilan kelishiladi. 
Loyiha hujjatlarini tasdiqlash yuqorida bayon etilgan, belgilan-
gan tartibda bajariladi.