Media va axboriy savodxonlik bo'yicha myammoli/tarbiyasi ogir yoshlar toifasi bilan ishlash uchun

ASOSIY QISM
 
М
P 2.
 
Т
rener auditoriyaga axborotdan salbiy maqsadlarda ehtimol bo
’
lgan 
foydalanish yo
’
llari haqida savol berib, murojaat qiladi. U qanday 
shaklda va ko’rinishda namoyon bo’lishi 
mumkin?
Ehtimoliy var
iantlar
:
 
-
insonlarga bo’lgan ta’sir;
-
aldash, yolg’on;
-
ig’vogarlik;
- xafagarchilik;
-
qo’rquv va vahima solish;
-
insonlarni boshqarish, ba’zi fikrlarni, g’oyalarni zo’rlab o’tkazish;
- biron ishni qilishga majburlash;
- insonning yoki bir guruh insonning boshqa insonlarga, voqealarga 
nisbatan munosabatini o’zgartirish.

---

21
Tanqidiy fikrlash 
–
axborotni tahlil qilish, xulosalar chiqarish va o’tkazilgan 
tahlil asosida qaror qabul qilish, shu bilan birga, o’z fikrimizni shakllantirish 
va uni himoya qilish imkoniyatini beruvchi asosiy 
ko’nikmalardan biri
.
O’qishga kelsak, tanqidiy fikrlash, biz o’qish davomida tayanadigan 
manbalarni tanlashda, sababiy munosabatlarni ko’rishda, axborotni 
umumlashtirish va tizimlashtirishda, o’z fikrimizni asoslashda va 
boshqalarning fikrlashida zaif joy
larni ko’rishda yordam beradi
. Tanqidiy 
fikrlash, tarix, falsafa, siyosatshunoslik, jamiyatshunoslik kabi fanlarni 
o’rganishda muhim ahamiyatga ega bo’lib, ulari o’rganishda nafaqat bilimni 
namoyish qilishimiz, balki fikrlash qobiliyatiga ega bo’lishimiz h
am muhim 
hisoblanadi. 
Tanqidiy fikrlash darajasi qanchalik yuqori bo’lsa, o’quv dasturi 
ham shunchalik oson o’zlashtiriladi
.
Va biz o’qish va o’rgatish haqida umum
iy gapirganimiz
da, o’rgatish va 
tanqidiy fikrlash 
–
go’yoki ikkita birlashtiriluvchi idish bo’lib, ular birgalikda 
Siz bilan bizga u yoki bu axborotga ongli ravishda yondashishga yordam 
qiluvchi tizimni yaratadi. Gap shundaki, tanqid bilan fikr yuritish va tanqidiy 
fikrlashni bilimSiz 
amalga oshirib bo’lmaydi
. 
Axir, biz aytib o’tgandek, 
tanqidiy fikrlash 
–
biron nimani tahlil qilish qobiliyati, eng oddiy tahlil esa 
–
biron 
nimani boshqa biron nima bilan taqqoslashdan iborat.
Bilim qancha ko’p bo’lsa
, 
taqqoslash va tahlil qilish osonroq bo’ladi
. Demak, 
insonni aldash, uni biron nimaga ishontirish, biron ishni qilishga majbur 
qilish qiyin bo’ladi
. 
Chunki, ma’lum bilimlar hajmga ega, tanqidiy 
fikrlaydigan inson, qarorni qabul qilishdan oldin bironta dalil yoki vaziyatni 
har tomonlama o’ylab ko’radi, uning vaqt o’tishi davomida rivojlanishini 
kuzatadi, boshqalarning fikri bilan tanishib chiqadi. Boshqacha qilib 
aytganda, tanqidiy fikrlash 
–
Sizga gapirilayotgan axborotni tahlil qila olish 
qobiliyati. 
Ushbu tahlilni amalga oshirishga va tanqidiy fikrlashga bo’lgan ilk