Nazariy fizika kursi

у*3
Dipol momentining xossasini ko:rib chiqamiz. Koordinata boshing
О 
nuqtadan 
O ' (O O ' = I
) nuqtaga ko‘chirishda dipol momenti qanday 
o ‘zgarishini ko‘rib chiqamiz:
d = Y ,
еаГа = £
ea(r a
+ 0 = =
* '
+ / £ *-• 
(5.30j
a 
a 
a
Bu yerda 
ra
=
r'a
+
l : d'
- zaryadlar sistemasining 
O '
nuqtaga nis-j 
batan dipol momenti. Shunday qilib. zaryadlar sistemasining dipol 
momenti koordinata boshini qayerda olishga bog‘liq ekan. XususanJ 
zaryadlar sistemasi elektroneytral b o :lganda uning dipol momenti ko­
ordinata boshini ko‘chirishga bog‘liq b o ‘lmaydi. Bu xossa dipol mo- 
mentini hisoblashlarda qulayliklar tug'diradi.
Miqdorlari teng ishoralari qarama-qarshi bo'lgan ikkita nuqtaviy 
zaryaddan tashkil topgan sistema elementar dipol yoki qisqacha 
dipol
deyiladi. Uning momenti
d
 = e i n -f еггг = e\(r\ — гг). 
(5.31)
114

---

Elektroneytral zaryadlar sistemasiga 
“katta"
dipol deb qarash mum- 
kin. Buning uchun zaryalarni musbar (+) va manfiy (—) ga ajratib dipol 
niomentini hisoblaymiz:
+ £ баГ-а = Д + Е еа + Д ~ £ еа- 
(5.32)
a 
a 
a 
a
gu yerda 
R +
musbat va 
R
manfiy zaryadlarning “zaryadlar markaz- 
lari” bo'lib quyidagicha aniqlanadi:
E e + r J
E
R + = ^ = — r ,
R~ =
(5-33)
E e J 
L
Ra