Nazariy fizika kursi

F = rnx = —kx
t a ’sirida tebranma harakat qilayotgan massasi 
m
bo‘l- 
gan zaryadning (garmonik ossilyator) nurlanisini ko‘rib chiqamiz. Bu 
yerda 
к
elastiklik koeffitsienti. Agar 
ui2 = k / m
deb olsak, zaryadning 
harakat tenglamasi
x
+
0J
q
X
=
0
(
8
.
68
)
bo'ladi. Bu tenglamaning yechimi
x(t)
= accost
ut, 
a(t)
=
- x ou l co s uj t .
(8.69)
Bularga ko‘ra nurlanish wo chastotada yuz berishini ko:ramiz, ya’ni 
nurlanish monoxromatik bo'ladi. Ossilyatorning to ‘liq energiyasi
„
_
,
r
шшпХп
£ = T + U = — - g-£ .
(8.70)
Endi bir davrdagi o'rtacha nurlanish intensivligini hisoblaymiz: 
j
_
2 e 2a?
“ 
T
3 c
3
(8.71)
0
Bu ifodani (8.70) bilan taqqoslab, ossilyator energiyasining o'zgarishini 
aniqlovchi tenglamani yozamiz:
d£
2
e2ujQ
a = - 7 S ,
7
=
3
^
.
(8.72) 
Bu tenglaning yechimi
£
= £
0
e“7t, 
(8.73)
x
0
= xo(
0
)e~7t/2. 
(
8
.
7 4
)
Bu yerda 
7
so'nish koeffitsienti deb ataladi, 
xq
tebranish amplitudasi. 
Ko'ramizki, nurlanish natijasida ossilyator energiyasining kamayishi, 
demak, tebranishning so'nishi ro‘y beradi. Bu hodisa ossilyatorning 
radiatsion so'nishi
deyiladi.
171

---

8.5 
N u rla n is h re a k siy a si
Tezlanish bilan harakatlanayotgan zaryad nurlanishini va energiya 
va impulsini yo'qota borishini aniqladik (8.73). Nurlanish hisobiga 
zaryad energiya va impulsini yo'qotishi harakat qonunining o'zgarishiga 
olib keladi. Buning natijasida nurlanish intensivligi o‘zgara boradi. De­
mak, nurlanish maydoni nurlanayotgan zaryadning harakatiga 
te s k a ri 
kuch bilan ta ’sir qiladi. Bunday ta ’sirga