Nazariy fizika kursi

К
sis­
tem ada 
K '
ning harakat yo'nalishida bir-biridan biror masofada turgan 
ikkita soat olamiz. 
K '
dagi soat birinchi soatning yonidan o'tish vaqtida 
har ikkala soatning ko'rsatishi bir xil bo‘lsin. 
K '
dagi soat m a’lum 
vaqtdan keyin 
К
dagi ikkinchi soatning yonidan o‘tadi. Bu paytda soat- 
larning ko'rsatishi turlicha bo'lib, 
K '
dagi orqada qolganini ko‘ramiz. 
Endi holatni o‘zgartiramiz, y a’ni 
К
ga bitta, 
K '
ga esa ikkita soat 
joylashtiramiz va yuqoridagi faraziy tajribani qaytaramiz. Bu holda 
К
dagi soat orqada qolganini aniqlayiniz.
Shunday qilib, soatlarning yurishini solishtirish uchun birinchi 
sanoq sistemada bir nechta, boshqasida esa b itta soat kerak bo‘lar ekan. 
Shuning uchun bu jarayon ikkala sanoq sistema uchun simmetrik emas. 
Xulosa: doimo turli soatlar bilan taqqoslanayotgan soat orqada qoladi.
Inersial sanoq sistemadagi ikkita soatdan biri tinch tursin, ikkin- 
chisi berk trayektoriya b o ‘yicha harakat qilib boshlang‘ich holatga qay- 
tib kelganda tinch turgan soatga nisbatan harakatdagi soat orqada 
qolgan bo‘ladi. Berk trayektoriya bo‘ylab harakat qilayotgan soat bilan 
bog‘langan sanoq sistema inersial bo ‘laolmaydi. Shu sababli teskari 
fikr to ‘g‘ri bo‘lmaydi. Chunki tab iat qonunlari faqat inersial sanoq 
sistem alarida bir xil bo'ladi. Bunga “
vaqt"
yoki “
egizaklar
” paradoksi 
deyiladi.
22

---

1.4 
Lorentz alm ashtirishlari
Yer sirtidan 1 0 - 3 0 km balandlikda kosmik nurlar atmosferadagi 
kislorod, 
azot va boshqa elementlarning atomlarini tinimsiz bombardi- 
nion qilish natijasida zaryadlangan zarrachalar va neytral 
-к
- mezonlar 
hosil 
bo‘ladi. Bunday 7r-mezonlardan bittasinig Yer tomon harakatini 
kuzataylik. U bilan bog‘langan sanoq sistem ada (raketa sistemasi yoki 
r-sistema deb ataymiz) mezonning o'rtacha yashash vaqti 2.55 • 10- 8 s. 
Shu vaqtda u //-mezon va neytrinoga p^rchalanadi. r-sistem ada mezon­
ning 
tug'ilish (birinchi voqea) vaqtini va koordinatasini mos ravishda