Nazariy fizika kursi

pl
kontravariant 4-impuls deyiladi:
(
2
.
2 1
)
ib
<55 = — 
т щ
6
х г\ = —тщ бх1.
(
2
.
22
)
рг
=
гпиг
(2.23)
(2.24)
46

---

Shunday qilib, relyativistik mexanikada zarrachaning energiyasi va 
lUlpulsi b itta 4-vektorning komponentalari ekan. To‘rt o‘lchovli fa- 
y
0
d&
aniqlangan har qanday 4-vektor uchun yozilgan (1.49) Lorentz 
almashtirishlariga asosan energiya va impuls uchun alm ashtirish for- 
niulalarini yozamiz:
(2-25)
• 
^
2 
2 2*
Erkin zarracha 4-impulsining kvadrati 
p’pi
= —j — p
= m с
invariant
kattalikdir.
Kuchning oddiy t a ’rifiga o!xshash 4-kuch vektorini kiritamiz:
Г = M
=
= m » ‘. 
(2.26)
dr 
d r
Bu yerda 
w
1
4-tezlanish vektori. (1.65) - (1.68) formulalardan foy- 
dalanib 4-kuch vektorining komponentalarini yozamiz:
^
=
~ r = f ^
=
- r =
t '
( 2
' 2 7 )
< 2 ' 2 8 )
(2'29)
r
3
=
, 1......
, Fz 
■
(2.30)
Bu vektorning vaqt komponentasi (2.27) kuchning bajargan ishi bilan 
bogliq. F =
d p / d t
oddiy uch o‘lchovli kuch. 4-kuchning komponen­
talarini birlashtirib yozish mimkin:
' ■
■
f e
. j r ?
)
Kuch masalasi ustida yana to ‘xt,alib o‘tainiz. Relyativistik impuls 
ifodasi (2.10) tezlikning moduliga va yo‘nalishiga bog‘liq b o ‘lganligi
4 7

---

uchun kuch ham ikki qismdan iborat bo‘ladi. Tezlik faqat yo‘nalish 
bo'yicha o'zgaradi deb faraz qilamiz. Bu holda kuch
,