Nazariy fizika kursi

£\
bo'lgan bi| 
rinchi zarracha tinch turgan 
m
2
massali zarracha bilan to ‘qnashish 
masalasini ko'rib chiqamiz. Zarrachalarning boshlang‘ich moment dagi 
to'liq energiyasi 
£
=
£\
+
£ 2
=
£\
+
m ^ e1
.
to ‘liq impulsi esa 
P
Pi +
p
2
=
p x
ifodalar bilan aniqlanadi. Ikkala zarrachani bir butu: 
murakkab sistema deb qaraymiz. Ma’lumki, bunday sistemaning tezli;
(2.61) ifoda bilan aniqlanadi:
V = C
4 = c T
.. 2 - 
(2-70l
с 
t\ + m 2c‘:
Bu kattalik to‘qnashuvchi ikkita zarracha inersiya markazining 
I-
sis­
temaga nisbatan tezligiga teng.
Sistemaning umumiy massasini (2.47) ifoda yordamida topamiz: 
j
о 
1 / — 
7TO?C ) 
2 
2 
2 m 2^ i
о 
2
M =
- j
[£i
+
m 2c J
— — — - j ------- - = m 1+ m 2 4------—
> r n 1 + m2
(2.71)
56

---

j3u yerda massani qaysi sanoq sistemada turib hisoblashning farqi y o ‘q- 
ligidan foydalandik. Sistemaning massasi alohida olingan zarrachalar 
massalarining yig‘indisidan katta ekan. Demak. bunday sistema bar­
qaror 
boim aydi. Haqiqatan ham bu ikkita zarrachani bir butun sis­
tema 
deb qaraganimiz bilan to ‘qnashuvdan yetarlicha oldingi va keyingi 
vaqtlarda 
ular bir-biri bilan ta’sirlashmaydigan erkin zarrachalardir.