28
hesab edir; maddi nemətlərdən faydalanmaq, aclıq və
susuzluğunu aradan qaldırmaq üçün yemək yeyir, su içir,
çünki yemək və içməyi öz həyatının davamı üçün lazım
və zəruri hesab edir və s.
İnsan həyatına hakim olan qayda-qanunlar əsaslı bir
etiqad üzərində qurulmuşdur ki, insan öz həyatında ona
arxalanır.
O da elə bir təsəvvürdür ki, insan, o xəyalı
özünün də bir üzvü olduğu varlıq aləmindən yaratmışdır;
bu, məhz onun həqiqətində yürütdüyü bir mühakimədir.
Bu məsələ insanların dünyanın həqiqəti barədə olan
müxtəlif fikirlərinə diqqət yetirməklə aydın olur. Varlıq
aləmini, o cümlədən insanı tam mənada maddi bir varlıq
hesab edən şəxslərin həyatdakı mövqeyi müvəqqəti və
ötəri ləzzətlərini təmin etməkdən, bütün səy və
bacarıqlarını öz maddi ehtiyaclarını ödəməyə, nəfsani
istəklərini doyurmağa sərf etməkdən ibarətdir.
Bütpərəstlər
kimi
təbiət
aləmini
,
ondan
yüksəkdə
olan
allahın
yaratdığı
hesab
edənlər
,
yəni
,
allahın
dünyanı
,
xüsusilə
insanı
yaradan
,
onun
yaxşılıq
və
ehsanlarından
lazımi
şəkildə
istifadə
etmələri
üçün
onları
müxtəlif
nemətlərdən
bəhrələndirən
bir q
ü
vv
ə
olmasına
inananlar
həyat
proqramlarını
ilahi
razılığı
q
azanmaq
və
onun
qəzəbinə
səbəb
olan
işlər
görməmək
əsasında
tənzim
etmişlər
.
Onlar deyirlər ki, allahı razı
sala bilsək öz nemətlərini
bizim üçün artıracaq, əksinə, onu qəzəbləndirməklə
mövcud nemətlərdən də məhrum olacağıq.
Məcusilər, yəhudilər, xristianlar və müsəlmanlar kimi
allaha imandan əlavə, əbədi bir həyatın olmasına
inananlar, onu öz yaxşı və pis əməllərinin məhsulu hesab
29
edərək qiyamət gününü isbat edənlər həyatda elə bir yol
seçmək istəyirlər ki, onda
bu etiqad prinsipinə riayət
olunmaqla həm dünya, həm də axirət xoşbəxtliyinə nail
olsunlar.
Bu etiqadlar məcmuəsi və ona münasib olan qayda-
qanunlar din, dində yaranan ayrı-ayrı şöbələr isə məzhəb
adlandırılır. İslamda mövcud olan sünnü və şiə, eləcə də
xristianlıqda yaranmış məzhəbləri buna misal göstərmək
olar.
Qeyd
olunanlara əsasən, insan həmişə müəyyən bir
dinə ehtiyac hiss edir; deməli, din insanların öz hədəf və
məqsədlərinə çatması üçün seçdikləri bir həyat yolu və
onun ayrılmaz bir hissəsidir.
Qurani-Kərimdə buyurulur ki, insanlar üçün hökmən
bir din olmalıdır; bu, Allah-taalanın bəşəriyyət üçün təyin
etdiyi bir yoldur ki, insan yalnız
onu ötüb keçməklə öz
Rəbbinə qovuşa bilər. Lakin bu yolu haqq dini qəbul edən
şəxslər həqiqi mənada başa vura bilərlər; onu qəbul
etməyənlər isə yollarını azmış və zəlalətə düçar olmuş
şəxslərdir.
1
2. İslam:
İslam kəlməsi lüğətdə “təslim olmaq”, “boyun əymək”
mənasınadır. Qurani-Kərimdə insanların dəvət olunduğu
haqq din ona görə islam adlandırılmışdır ki, onun bütün
1“...Allah zalımlara lənət eləsin!
O kəslərə ki, insanları Allah yolundan döndərər, onu (Allah
yolunu) əyri hala salmaq (əymək) istəyir və axirəti də inkar
edərlər.” (“Əraf” surəsi, ayə 44-45)
30
proqramları insanın Allaha təslim olmasından
ibarətdir;
1
insan bu təslim olma nəticəsində yalnız yeganə Allaha
sitayiş etməli, Onun əmr və fərmanlarından başqa heç bir
şeyə
itaətkarlıq
göstərməməlidir.
Qurani-Kərimdə
buyurulur ki, bu dini islam və onun ardıcıllarını
müsəlman adlan-dıran ilk şəxs həzrət İbrahim (ə)
olmuşdur.
2
3. Şiə:
Lüğətdə
“ardıcıl”
mənasında
olan
şiə
sözü
Peyğəmbərin (s) canişininliyinin yalnız o həzrətin ailəsinə
1
“Hansı
din
bir
şəxsin
özünü
Allahın
hökmünə
təslim
edib
yaxşı
əməl
sahibi
olmasından
,
İbrahimin
pak
və
mötədil
dininə
tabe
olmasından
yaxşı
ola
bilər
?!
”
(
“Nisa”
surəsi
,
ayə-
125)
“Kitab
əhlinə
de:
Gəlin
bir
müştərək
sözdə
bir
-
birimizlə
həmkarlıq
edək:
“Allahdan
başqasına
ibadət
etməyək
,
Onun
üçün
heç
nəyi
şərik
qoşmayaq
,
bizlərdən
bəzimiz
bəzi
digərini
özünə
rəbb
qərar
verməsin
.
”
Əgər
bu
sözdən
üz
çevirsələr
,
de:
şahid
olun
ki
,
mən
Haqqa
təsliməm
.
”
(
“Ali
-
imran”
surəsi
,
ayə-
64)
“Ey
iman
əhli
!
Hamılıqla
təslim
məqamına
daxil
olun
!
”
(
“Bəqərə”
surəsi
,
ayə-
208)
2“(İbrahim və İsmail dedilər:) Pərvərdigara! Bizi Öz
fərmanına təslim et və bizim övladlarımızdan da müsəlman
ümmət qərar ver!” (“Bəqərə” surəsi, ayə-128)
“Bu, sizin atanız İbrahimin dinidir, sizi müsəlman (təslim
olan) adlandıran məhz odur.”
31
məxsus olmasına etiqad bəsləyən və islam maarifində
Əhli-beyt ardıcılları olan şəxslərə deyilir.
1
BİRİNCİ
BÖLMƏ
Dostları ilə paylaş: