Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Ustun
ma’lumotlarining ba’zi tarkibiy qismi − 
atributga
mos keladi. Atribut 
ma’lumotlarning eng oddiy tuzilmasidir. Jadvalda yuqorida ko’rib o’tilgan tarmoqli 
va ierarxik modellardagi kabi ko’p tarkibiy qismlari guruh yoki takrorlanuvchi guruh 
kabilar belgilanishi mumkin emas. Jadvalning har bir ustinining ma’lumotlari tegishli 
tarkibiy qismi (atribut)ning nomiga ega bo’lishi kerak. Ma’nosi jadval satriga teng 
bo’lgan bir yoki bir nechta atributlar jadvalning 
kaliti 
hisoblanadi.
Ma’lumotlar 
bazasini 
tuzishda 
relyatsion 
yondashuv 
munosabatlar 
nazariyasining terminologiyasi qo’llaniladi. Eng oddiy ikki o’lchamli jadval 
munosabat sifatida belgilanadi. Tegishli atribut mazmuniga ega bo’lgan jadval ustini 
domen
deyiladi. Turli atributlar mazmuniga ega bo’lgan satrlar esa 
kortej
deb ataladi. 
Relyatsion 
jadval-munosabati.
5.5-rasmda 
R 
relyatsion 
jadval 
munosabatining ko’rinishi berilgan. R munosabat (relyatsion jadval) ning formal 
ta’rifi uning domenlari Di (ustunlari), kortejlari Ki (satrlari) haqidagi tushunchaga 

---

84 
tayanadi. Ko’plab domenlar{D
i
} belgilangan R munosabat deb, D
1

D
2

D
3
...... D
n
domenlarini 
dekart (bevosita) ishlab chiqaruvchi ko’plikka
aytiladi. 
R munosabat = {K1, K2..........} 
A1 
A2 
A3 
A4 
A5 
A6 
d11 
d21 
d31 
d41 
D51 
d61 
d12 
d22 
K2 korteji 
d62 
d13 
d23 
d33 
d43 
d 
d63 
..... 
..... 
..... 
..... 
..... 
..... 
..... 
..... 
..... 
..... 
..... 
..... 
..... 
..... 
..... 
..... 
o 
m 
e 
n 
..... 
..... 
..... 
..... 
5.5-rasm. R - relyatsion jadval munosabatning tasviri 
Jadval-munosabat ma’lumotlar tarkibiy qismi atributlar (A1, A2, .....) nomiga 
ega bo’lgan ustunlarni o’z ichiga olgan d atributlarning mazmuni jadvalning asosiy 
qismida joylashgan bo’lib satrlar va ustunlarni tashkil qiladi. Bir ustunda atributlar 
mazmunining ko’pligi