6-ma’ruza. O‘lchashlarning sifat me’zonlari hamda o‘lchash vositalarining metrologik xususiyatlari
Yüklə 346,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Usulning xatoligi – nomukammal usulning qo‘llanilishi natijasida hosil bo‘lgan xatolik. O‘lchashning sub’ektiv xatoligi kuzatuvchining o‘ziga xos xususiyatlari, uning ishdagi malakasi, qator fiziologik faktorlar va boshqalar bilan bog‘liq bo‘ladi. Xuddi shunday o‘lchashlarda qo‘pol xatolik va yanglishish hollari uchraydi. O‘lchashning qo‘pol xatoligi – ma’lum bir sharoitda ko‘zda tutilgan xatolikdan sezilarli darajada ortiq bo‘lgan o‘lchash xatoligi. O‘lchashning yanglishish xatoligi o‘lchash natijasini keskin buzilishi holatini keltirib chiqaradi. O‘lchash xatoliklari turli sabablarga ko‘ra turlicha ko‘rinishda namoyon bo‘lishi mumkin. Bu sabablar qatoriga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: – o‘lchash vositasidan foydalanishda uni sozlashdan yoki sozlash darajasini siljishidan kelib chiquvchi sabablar; – o‘lchash ob’ektini o‘lchash joyiga (pozitsiyasiga) o‘rnatishdan kelib chiquvchi sabablar; – o‘lchash vositalarining zanjirida o‘lchash ma’lumotini olish, saqlash, o‘zgartirish va tavsiya etish bilan bog‘liq sabablar; – o‘lchash vositasi va ob’ektiga nisbatan tashqi ta’sirlar (temperatura yoki bosimning o‘zgarishi, elektr va magnit maydonlarining ta’siri, turli tebranishlar va hokazolar) dan kelib chiquvchi sabablar; – o‘lchash ob’ektining xususiyatlaridan kelib chiquvchi sabablar; – operatorning malakasi va holatiga bog‘liq sabablar va shu kabilar. 3. O‘lchash vositalarining metrologik xususiyatlari. O‘lchash vositalarining aniqlik klassi – mazkur o‘lchash vositalarining umumlashtirilgan tavsifi bo‘lib, ularning odatda, asosiy va qo‘shimcha joiz xatoliklarning chegaralari, shuningdek aniqlikka ta’sir etuvchi boshqa tavsiflar bilan ifodalanadigan aniqlik darajasini aks ettiradi. Shu narsani alohida ta’kidlab o‘tish lozimki, aniqlik klassi bir xil o‘lchash vositasining xatoligi qaysi chegarada joylashganini bilishga imkon beradi, lekin bu vositalarning har biri bilan bajariladigan o‘lchashlarning aniqligini bevosita ko‘rsata olmaydi. Bu holat o‘lchash vositalarini o‘lchashlarning belgilangan aniqligiga qarab tanlashda muhim. O‘lchash vositalarining aniqlik klassi texnik talablar (shartlar) standartlarida yoki belgilangan tartibda tasdiqlangan boshqa texnik hujjatlarda, ayrimlarida esa asbobning shkalasi panelida ko‘rsatilgan bo‘ladi. Har qanday o‘lchash vositasini tanlashda eng avvalo uning metrologik tavsiflariga e’tibor berishimiz lozim bo‘ladi. Yüklə 346,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|