Ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti

xotira 
(X) va 
kiritish-chiqarish tizimi 
(KCHT) bilan 
xotira kanali va kiritish-chiqarish kanali orqali tegishincha ulangan 
MzP
ga (MzP) 
yuklanadi. MzP xotira ichidan muayyan dasturni shakllantiruvchi komandalarni 
solishtirib chiqarib, ularning kodini ochadi. Komandalar kodi ochilishining natijasiga 
muvofiq MzP xotira va kiritish portlaridan ma’lumotlarni tanlab olib, ularga ishlov 
beradi va xotiraga yoki chiqarish portlariga qaytarib yuboradi. Shu bilan birga 
ma’lumotlarni MzP ishtirokisiz ham xotiradan tashqi qurilmalarga va aks yо‘nalishda 
kiritishchiqarish imkoniyati mavjud. Bunday mexanizm 
xotiraga tо‘g‘ridantо‘g‘ri 
kirish 
(XTTK) deb ataladi. MP tizimining har bir tarkibiy qismi yetarlicha murakkab 
ichki tuzilishga ega. 
Foydalanuvchi nuqtai nazaridan qaraganda MP tanlash fursatida mikroprotsessor 
imkoniyatlarining ma’lum darajada umumlashtirilgan kompleks tavsiflariga ega 
bо‘lish maqsadga muvofiqdir. Ishlab chiqaruvchi mutaxassis MPning faqat 
dasturlarda ochiq aks etadigan hamda tizim ishining chizmalari va dasturlarini 
tayyorlash mobaynida inobatga olinishi lozim bо‘lgan komponentlarini anglab olib, 
о‘zi uchun tushuncha hosil qilib olishga ehtiyoj sezadi xolos. Bunday tavsiflar 
mikroprotsessor arxitekturasi tushunchasi orqali belgilanadi. 
Mikroprotsessor arxitekturasi 
– foydalanuvchi nuqtai nazaridan qaraladigan 
mantiqiy tuzilish bо‘lib, MP tizimini tuzish uchun zarur bо‘ladigan funksiyalarning 
apparatlar va dasturlar vosita amalga oshirilishiga kо‘ra mikroprotsessorda joriy 
etiladigan imkoniyatlarni belgilab beradi. Mikroprotsessor arxitekturasi tushunchasi 
quyidagilarni aks ettiradi: 
mikroprotsessor tuzilishini, ya’ni mikroprotsessorni tashkil etadigan tarkibiy 
qismlar komponentlarining majmui va ular orasidagi aloqalarni (foydalanuvchi uchun 
mikroprotsessorning registrli modeli bilan cheklanish kifoyadir); ma’lumotlarning 

---

=-56-= 
taqdim etilish usullari va ularning formatlarini; tuzilishning dasturiy jihatdan 
foydalanuvchi uchun tushunarli bо‘lgan barcha elementlariga murojaat qilish 
usullarini (registrlarga, doimiy va tezkor xotiralar uyalariga, tashqi qurilmalarga 
ma’lum manzil bо‘yicha murojaat qilish); mikroprotsessor tomonidan bajariladigan 
operatsiyalar tо‘plamini; mikroprotsessor tomonidan shakllantiriladigan va uning 
ichiga tashqaridan kirib keladigan boshqaruvchi sо‘zlar va signallar tavsifini; tashqi 
signallarga bildiriladigan munosabatlarni (uzilishlarga ishlov berish tizimi va shu 
kabilar). 
Mikroprotsessor tizimining xotira bо‘shlig‘ini shakllantirish usuliga kо‘ra MP 
arxitekturalari ikkita asosiy turga bо‘linadi. 
Dasturlar va ma’lumotlarni saqlash uchun bitta xotira bо‘shlig‘i qо‘llanilgan 
tuzilish