Oʻzbеkiston rеspublikasi axborot tеxnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

IP 
head
er 
(IP 
sarlav
ha)
 
 
UDP 
head
er
(UDP 
sarlav
ha)
 
 
versio
n 
(versiy
asi)
 
commu
nity 
(parol)
 
PD
U-
typ
e 
(PD
U-
turi)
 
requ
est-id 
(id 
soʻro
vi)
 
error
-
statu
s 
(xato
lik 
daraj
asi)
 
erro
r-
inde
x 
(xato
lik 
inde
ksi)
 
variable 
bindings 
(bogʻlang
an 
oʻzgaruvc
hilar)
 
9.3-rasm. SNMP protokolida PDU 
GetNextRequest.
Mavjud 
oʻzgaruvchilar 
va 
ularning 
qiymatlarini topish uchun menejerdan ob'ektga soʻrovi. Javob MIB 
bazasida 
leksik 
tartibda 
navbatdagi 
oʻzgaruvchiga bogʻliq 
oʻzgaruvchilar bilan menejerga qaytariladi. OID 0 dan boshlab butun 
MIB agentini GetNextRequest yordamida takrorlash orqali oʻtish 
mumkin. Jadval satrlarini soʻrovdagi bogʻliq oʻzgaruvchilardagi 
ustunlarning OID-larini koʻrsatish orqali oʻqish mumkin. 
GetBulkRequest
. 
GetNextRequest-ning 
takomillashtirilgan 
versiyasi. GetNextRequest-ning bir necha marta takrorlanishi uchun 
menejerdan ob'ektga murojaat qilish. Javob menejerga soʻrovda 
bogʻlangan oʻzgaruvchi(lar)dan boshlab bir nechta bogʻlangan 
oʻzgaruvchilarni 
chetlab 
oʻtib 
qaytariladi. 
PDUga 
xos 
takrorlanmaydigan va maksimal takroriy maydonlar javob xatti-
harakatlarini boshqarish uchun ishlatiladi. GetBulkRequest SNMPv2-
da taqdim etilgan. 
Response.
Agentdan GetRequest, SetRequest, GetNextRequest, 
GetBulkRequest va InformRequest uchun bogʻlangan oʻzgaruvchilar 
va qiymatlarni menejerga qaytaradi. Xato xabarnomalari xato holati 
va xato indekslari maydonlaridan iborat boʻladi. Ushbu birlik get- va 

---

119 
set-soʻrovlariga javob sifatida ishlatilgan boʻlsada, SNMPv1da 
GetResponse deb nomlangan. 
Trap
. Agentdan menejerga mos kelmaydigan xabarnoma. Joriy 
sysUpTime qiymati, trap(tuzoq) turi, OID va ixtiyoriy bogʻlangan 
oʻzgaruvchilarni oʻz ichiga oladi. Trap manzilini aniqlash MIBda trap 
tuzilmasi oʻzgaruvchilari yordamida aniqlanadi. Trap xabar formati 
SNMPv2ga oʻzgartirildi va PDU SNMPv2 Trap deb oʻzgartirildi. 
InformRequest
. 
Menejerdan 
menejerga 
yoki 
agentdan 
menejerga sinxron xabarnoma. SNMPv1da menejerdan menejerga 
xabar berish mumkin edi (Trap yordamida), lekin SNMP odatda 
UDPda ishlaydi, unda xabarlarni yetkazib berish kafolatlanmaydi va 
yoʻqolgan paketlar haqida xabar berilmaydi. InformRequest buni 
qabul qilish toʻgʻrisidagi tasdiqnomani qaytarib yuborish orqali 
tuzatadi. 
Qabul 
qilgich 
InfromRequest-dan 
olingan 
barcha 
ma'lumotlarni Response xabari bilan javob beradi. Ushbu PDU 
SNMPv2da taqdim etilgan. 
Shuni qoʻshimcha qilish mumkin, SNMP protokoli istalgan 
korporativ tarmoqning ahamiyatli qismi hisoblanadi. U barcha IT-
infratuzilmani monitoring qilish uchun keng qoʻllaniladi. Hatto ushbu 
maqsad uchun maxsus dasturiy ta’minot (masalan 
Zabbix
) mavjud, u 
butun tarmoq toʻgʻrisida axborotlarning katta miqdorini yigʻadi. 
Ushbu axborotlar agar buzgʻunchining “qoʻliga” tushsa tahdid 
tugʻdirishi mumkin. Aynan shuning uchun SNMPning himoyalangan 
varianti sizning tarmogʻingiz xavfsizligi uchun ahamiyatli qadam 
hisoblanadi. 
Log fayllarni tadqiq etish. 
Agar siz qachondir Tarix darslariga 
qatnashgan boʻlsangiz, “Tarixiy xotirasiz kelajak yoʻq” degan 
ma’nodagi frazalarni eshitgansiz. Bunda axborot xavfsizligi sohasida 
ham tadbiqiga ega boʻlgan chuqur ma’no bor. Bizning holatda tarix 
darsligi sifatida log fayllar (logs) xizmat qiladi. Ular voqealar jurnali, 
registratsiya fayllari deb ham nomlanadi. Qanday nomlanishiga 
qaramasdan mazmuni bitta – barcha voqealar toʻgʻrisida xronologik 
tartibda yozuvlarni saqlash. “Voqealar” deganda aniq nimalar 
tushinilishiga keyinroq yana toʻqtalamiz. 
Koʻpchilik tizim administratorlari loglarga beparvolik bilan 
munosabat qilishadi. Loglarni umuman yigʻmaydi yoki ularga diqqat 
qaratishmaydi. 
Ayni 
paytda, 
loglar 
nosozliklarni 
izlashda 
(