Ishlab chiqarishga ketgan sarfni boshqarish. Korxona foydasi
mahsulot narxi va ishlab chiqarishga ketgan sarfga bog’liq.
Ishlab chiqarishga ketgan sarf va mahsulotni sotish (mahsulot, ishlar,
xizmatlar tannarxi) - bu ishlab chiqarishda ishlatiladigan tabiiy resurslar,
mahsulotlar, materiallar, energiyalar, asosiy fondlari, mehnat resurslari,
mahsulotlar hamda ishlab chiqarishdagi boshqa sarflar va mahsulot sotish
tannarxining baxosidir.
Ishlab chiqarishga ketgan sarflarni boshqarishni rejalash, hisobga olish
va kalkulyasiyalash maqsadida quydagi sarf klasifikasiyasi mavjud (1.2-
jadval).
1.2-jadval
Klassifikasiya xossalari
Sarf turlari
Iqtisodiy elementlar bo’yicha
Sarf elementlari
Tannarx statyalari bo’yicha
Tannarxini qabul qilingan statyalari
Jarayonga munosabat bo’yicha
Asosiylar, nakladnoylar
Tarkib bo’yicha
Bir elementlar, komplekslilar
Tannarxga o’tkazish usuli bo’yicha To’g’ri,
ikkinchi
darajali
Ishlab chiqarish jarayoni roli
bo’yicha
Ishlab chiqarilgan, ishlab
chiqarishdan tashqari
Rejani o’z ichiga olish imkoniyatlari Rejalashtirilgan, rejalashtirilmagan
Ishlab chiqarish me`yoriga nisbatan O’zgaruvchilar, o’zgarmaslar
Tashkil topishning qaytarilishi
bo’yicha
Navbatdagilar, bir vaqtdagilar
Tayyor mahsulotga nisbatan
Tayyor
mahsulotga
sarflar,
tugallanmagan ishlab chiqarishga
sarflar
Vaqtga nisbatan
Oldingilar, o’tgan yilgi, bo’lajak
Tashkil topish joyi bo’yicha Bo’limlar
bo’yicha
sarflar
Sarfni iqtisodiy mazmuni bilan guruhlash quyidagi iqtisodiy elementlar
orqali amalga oshiriladi: moddiy sarflar, ish haqini to’lashga sarflar, sosial
ehtiyojlar uchun ajratmalar, asosiy fondlar amortizasiyasi va boshqa sarflar.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida mamlakatimiz xo’jaligining sarf
klasifikasiyasi kengayadi va chet el amaliyotiga yaqinlashadi.
