Microsoft Word Ishlab chiqarish iqtisodiyoti doc

Mahsulot sifatini oshirishning ijtimoiy iqtisodiy samarasi.
Xizmat 
ko’rsatish sifatini oshirish va bir vaqtning o’zida ham iqtisodiy, ham ijtimoiy 
samara beradi. 
Ijtimoiy 
samara - xizmat ko’rsatish sifatini va uni material texnik 
ahvolini yaxshilash aholi talabini to’la qondirish bilan belgilanadi. Ularni pul 
mablag’i sarfini kamaytirib, insonlar bo’sh vaqtini oshiradi. 
Aholini bo’sh vaqtini oshirish quyidagi yo’llar bilan aniqlanadi: 
- korxona tomonidan buyurtmani vaqtida bajarish. Buyurtmani 
rasmiylashtirish vaqtida esa uni qabul qilish va topshirishgacha bo’lgan 
vaqtni o’z ichiga oladi. Buyurtmani bajarish muddati sun’iy sifatlar qatoriga 
kiradi. U mehnatni tashkil qilish va ishlab chiqarish ahvolini belgilaydi;
- xizmat ko’rsatishning yetakchi usullarini kiritish;
- xizmat ko’rsatish korxonalarini rasional joylashtirish;
- rasional ish rejimini joriy qilish. 
Korxonada ish vaqti iqtisodiy so’rov va fotografiya yordamida 
aniqlanadi. Buyurtmachi vaqti iqtisodi quyidagi formula yordamida 
aniqlanadi: 
E
m
 =
1
m
∑
At
zi
 
.
 tO
i
 
bu yerda: m - vaqtni iqtisod qilish omillar soni (dona), At
zi
- ma`lum 
faktor davomida buyurtmachi vaqtini o’rtacha iqtisodi (min), O
i
– shu faktor 
ta`sirida bajariladigan xizmat hajmi, dona. 
Mahsulotni sertifikatlash. 
Sertifikatlash - mahsulot xususiyatlarining 
standartlar talabiga haqiqiy mos kelishiga yo’naltiruvchi harakatlar 
sistemasidir. Sertifikasiya joriy qilinishi bilan ishlab chiqaruvchi korxonalar 
attestasiyadan o’tishlari lozim, so’ngra ularning rasmiylashgan sifatga 
muvofiq mahsulotni bir maromda ishlab chiqarish imkoniyati bilan qayta 
attestasiya qilinadi. 
Sertifikasiya yetkazib beruvchilardan va iste`molchilardan sinovlarning 
natijalarini hamkorlikda e`tirof qilishni talab qiladi, qayta sinovlarni istisno 
qiladi, shuning uchun ishlab chiqarish-ekspluatasiya oralig’i “qisqaradi”. 
Bir qator mahsulotlar uchun xalqaro sertifikasiya sistemasi joriy 
qilingan bo’lib, unda ayrim mamlakatlar yoki firmalar ishtirok etadi. Tajriba 

---

84
shuni ko’rsatadiki, sertifikat olgan mahsulot eng yaxshi jahon yutuqlariga 
mos keladi. Shu sababdan bu mahsulot raqobatlashish imkoniga ega. 
Mahsulotni sertifikatlash mahsulotni standartlar talabiga javob berishini 
nazorat qilish imkoniyatini beradi. Sertifikat mahsulotning sinalganligini, 
ob`yektiv nazoratdan o’tganini tasdiqlaydi va mahsulot xaridorlarining 
ishonchini qozonishiga yordam beradi. 
“Mahsulot sertifikatlash” tushunchasi xalqaro standartlashtirish 
tashkilotining mahsulotni sertifikatlash masalalari bo’yicha tuzilgan maxsus 
komitet tomonidan taklif etilgan. 
Sertifikatlash borasida olib boriladigan ishlar quyidagi prinsipial 
qoidalarga asoslanadi: 
- mahsulotning iste`molchilar manfaatdoriga, import qiluvchi davlatlar 
buyutrmalari talablari, ishlab chiqaruvchilar imkoniyatlariga javob berishi 
borasida ma`lumot beradigan ko’rsatkichlarni tanlash; 
- sertifikatlash tizimini tanlash; 
- mahsulot ishlab chiqarish texnologiyasining stabilligi, sifatni boshqarish 
tizimidan foydalanish; 
- sertifikatlash borasida olib boriladigan ishlar va tajriba natijalarining 
mustaqilligi. 
Sertifaktlash 
tajribalarning 
natijalari mahsulot sifatini tasdiqlovchi 
dalillar (mahsulot belgi, etiketka, maxsus hujjat, sertifikat) bilan 
mustahkamlanishi lozim. 
Hozirgi paytda sertifikatlashning bir nechta sxemasi qo’llaniladi: 
Mahsulot sifatining nazorati 
Sertifi- 
katlash 
sxemasi 
Korxonani 
attestasiya
qilish 
Korxonad
a 
nazorat 
si-
novlarini 
tashkil 
etilishini 
baholash 
Mahsulot
Namuna
-larini 
sinov 
sexlarida 
sinash 
savdodan 
keltiril-
gan 
namu-
nalarni 
sinash 
ishlab 
chiqarish
-dan 
namu-
nalarni 
sinash 
Korxona
-da 
sifatni 
boshqa-
rish 
tizimini 
nazorat 
qilish 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
- 
- 
- 
- 
+ 
+ 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
+ 
- 
- 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
- 
100% 
tanlashga 
- 
+ 
- 
+ 
+ 
- 
- 
- 
- 
- 
+ 
+ 
+ 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
+ 
- 
- 
- 
Sertifikatlash majburiy va fakultativ bo’lishi mumkin. 
- Majburiy sertifikatlash - mahsulotning atrof muhitni muxofaza qilish, 
mahsulotdan foydalanish xavfsizligini belgilovchi sifat ko’rsatkichlari uchun 
amalga oshiriladi. 
- Fakultativ sertifikatlash - ixtiyoriy xarakterga ega bo’lib, iste`molchilar 
bilan ishlab chiqaruvchilar o’rtasida ishonchni mustahkamlash, ularning 

---

85
raqobatbardoshligini oshirishga xizmat qiluvchi xususiyatlar uchun amalga 
oshiriladi.