Microsoft Word Ishlab chiqarish iqtisodiyoti doc

Transport vositalarining klassifikasiyasi va ulardan foydalanishni 
tashkil etish. 
Ishlab chiqarish korxonalarida zavod ichidagi ichki transport 
va tashqi transport vositalaridan foydalaniladi. 
Ichki transport mahsulot ishlab chiqarishning texnologik jarayonidan 
uzviy bog’liqdir. Ichki transport operasiyalar orasidagi orasidagi va sex 
ichidagi sexlararo amal qiluvchi transport vositalaridan iboratdir. 
Korxonalarda transport jarayonlarini tashkil etish va boshqarish maxsus 
ixtisoslashgan transport xizmat tomonidan amalga oshiriladi. 
Ichki transport operasiyalarini tashkil etish ishlab chiqarish turi va 
ishlab chiqaradigan mahsulotning tashkiliy texnik xususiyatlariga bog’liq 
bo’ladi. 
Yakka tartibli va mayda seriyali ishlab chiqarish usuli qo’llaniladigan 
korxonalarda mustaqil ritmi universal elektrotaralar, avtotaralar, 
elektrotelferlar, osma kranlardan foydalaniladi. Mayda detallar 
elektrotaralarga telferlar yordamida yuklanadi. 
Yakka tartibli va mayda seriyali ishlab chiqarishdagi transport 
operasiyalari xilma-xil bo’lishi, transport ishlarini aniq tashkil etishni ko’zda 
tutadi. Bunday sharoitda doimiy xarakteriga ega bo’lgan operasiyalar: 
chiqindilarni chiqarib tashlash, tayyor mahsulotni chiqarish, material, 
zagatovkalarni keltirish kabi jarayonlarni ajratib, tartibga solish va ularning 
harakat grafigini ishlab chiqarish talab etiladi. Buning uchun sexlarda 
transport vositalariga buyurtma berish sistemasini qo’llash mumkin. Bunda 

---

112
dispetcher doimiy ravishda transport vositalarining harakat yo’nalishi 
bo’yicha zaruriy ko’rsatkichlarni belgilab beradi va talab etilganda transport 
vositalarini bilan ta`minlashni yo’lga qo’yadi. 
Ommaviy va yirik seriyali ishlab chiqarish sexlarida operasiyalararo va 
sexlararo uzatishlar uzluksiz harakat qiluvchi transport yordamida amalga 
oshiriladi. 
Potok liniyalarida qanday transport vositalaridan foydalanishni 
belgilashda ishlab chiqarilayotgan mahsulotning massasi, soni, shakli, uzatish 
usuli, zaruriy idishlarning xarakteristikasi, binoning konstruktiv xususiyatlari 
e`tiborga olinadi. 
Yig’ish 
sexlarida 
operasiyalararo 
va sex ichidagi uzatishlar osma 
konveyerlar yordamida amalga oshiriladi. 
Osma konveyrlarning uch xil turi mavjud: yuk tashuvchi, yukni 
sudrovchsi, yukni olib o’tuvchi. 
Transport sexi ishini tashkil etishning asosiy masalalaridan biri 
transport vositalarini tanlashdir. Bu jarayon qabul qilingan texnologik 
jarayon va turli vaqtlarni iqtisodiy baholash orqali amalga oshiriladi. 
Transport xo’jaligini rasional tashkil etish quyidagi vazifalarni hal 
qiladi. 
1.
Material vositalar va mehnat transportlarining kamaytirish. 
2.
Ishlab chiqarish ishlari vaqitini kamaytirish va texnologik jihozdan 
foydalanish koeffisiyentining oshishi. 
3.
Og’ir jismoniy mehnatni yo’qotish. 
4.
Mehnat sharoitlarining xavfsizligini ta`minlash. 
5.
Ishlab chiqarish uzluksizligini ta`minlash. 
Transport vositalarini tanlash kompleks xarakterga egadir va quyidagi tartibda 
amalga oshiriladi. Eng avvalo transport vositalarini tanlashga ta`sir 
ko’rsatuvchi omillar tahlil qilinadi. Bu omillar ikki guruhga ajratiladi: 
1.Yuklarning transport xususiyatlari. 2. Yuklarning uzatilish sharoitlari. 
Yuklarning xususiyatlari transport vositalarining yuk ko’tarish qobiliyatlari, 
o’lchamlari, turlarini belgilaydi. 
Transoprtirovka masofasi ham muhim ahamiyatga ega. Bu ko’rsatkich 
eng avvalo elektrotransportlarga bog’liq. Chunki uning tezligi ichki yoquv 
dvigateli yordamida ishlovchi transport vositalarini 25 marta kichik, lekin 
usul ishlatish jarayonida afzalliklarga ega.