247
qamchi va nafaqat urush, shuningdek, jamiyat va gunohsiz bolalarn-
ing o‘limidir. Vabo moslashuvchan bo‘lib, uning mikroblari hamma
joyga in quradi. Har bir ehtiyotsiz qadamlarni poylab turadi. Vabo
falokat – sukunatda jim turadi, ba’zan esa portlab ketadi, lekin hech
qachon yo‘qolib ketmaydi. Shunday kun keladiki, u odamlarni g‘am-
anduhga ko‘mib, shahardagi barcha kalamushlarni uyg‘otib, ularni
osoyishta shaharning ko‘chalarini o‘pirib tashlashga jo‘natadi.
Kamyuning asaridagi voqealar ham xuddi shu tarzda boshlanadi.
Doktor Rie yashaydigan Oran shahriga o‘lat epidemiyasi tarqaydi.
Shahardan chiqish va unga kirish ta’qiqlab qo‘yiladi. Shahar ahli,
uning mehmonlari bunday ayriliqdan tushkunlikka tushib umidsiz
ahvolda qolishadi. Shahar qabristonlari son-sanoqsiz qurbonlarga
to‘lib toshadi. Aholi ehtiyotkorlikdan tinkasi qurib bir-birlariga
shubha bilan nigoh tashlaydilar. Butun shahar aholisi kelajakka
umidsizlik bilan qaray boshlaydi. Asar qahramoni doktor Riening
aytishicha: “Vaboni tushunish – bu uni qabul qilish degani emas.
Uni tushunish uchun telba yoki ko‘r, sodda qilib aytganda, ahmoq
bo‘lish kerak. Ming afsuski, vabo bilan kelishishga to‘g‘ri keladi”.
Umuman, asarda insonning yolg‘izligi haqidagi fikr oldinga su
-
riladi. Inson atrof-muhitga qarama-qarshi qo‘yiladi, lekin u tashqi
muhit doirasidan chiqib keta olmaydi, dunyoni anglab yetishda oji-
zlik qiladi.
Kamyu o‘zining har bir asarida inson va uning hayotdagi o‘rni,
o‘limning haq ekanligi, hayotning mazmuni haqida fikr yuritadi va
ana shu savollarga javob izlaydi. Amerikalik tadqiqotchi Syuzan Zon
-
tag: “Kamyuning asarlarida asosiy o‘rin bosh qahramonlar hayotiga
emas, balki gunohkorlik va begunohlik masalalariga bag‘ishlangan.
Uning ijodi yuksak san’ati yoki chuqur ma’nosi bilangina emas,
balki mutlaqo boshqa tomondan, ya’ni axloqiy go‘zalligi bilan ham
ajralib turadi”
36
, – deya ta’rif beradi.
Alber Kamyuning merosi XX asr adabiyotining takrorlanmas
sahifalaridan sanaladi. Yana bir fransuz gumanist adibi
Dostları ilə paylaş: