I. D. Boboev X. O. Abdullayev a. Sh. Otajonov amaliy algologiya fanidan amaliy mashg‘ulotlari uchun o‘quv uslubiy qo‘llanma Toshkent – 2021
Yüklə 4,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
| II- faza
o‘sishning tezlanish yoki o‘tish davri deb ataladi. Bu fazada hujayraning bo‘linishi boshlanadi, hujayrada nuklein kislotalari, oqsil miqdori (DNK, RNK) oshadi va hujayra hajmi kengaydi. Hujayra sathining uni hajmiga nisbati ma‘lum darajaga yetganda, hujayra bo‘linishi boshlanadi, oqibatda mikrоsuvo‘tlar soni va uni o‘sishi ortib boradi. Bu faza unchalik uzoq davom etmaydi. III- faza - hujayra sonining o‘ta faol ko‘payish fazasi. Bu faza eksponensial yoki lagorifmik faza ham deb ataladi. Bu faza mikrоsuvo‘tlar butunlay moslashib olgandan keyin, uning rivojlanishi va ko‘payishi ozuqa muhitidagi moddalarni kamayishiga hamda hosil bo‘ladigan moddalar miqdorini oshib borishiga e‘tiborsiz vaqtda sodir bo‘ladi. Mikrоsuvo‘tlarning o‘sish jarayonlarini o‘rganilganda o‘sishni absolyut va solishtirma tezligini farqiga yetish kerak. 95 IV - faza - o‘sishning sekinlashuv fazasi yoki o‘sish tezligining susayishi. Bu fazada eksponensial fazadan farqli o‘laroq, hujayralar har xil bo‘lib qoladilar. Bunga asosiy sabab turli xil noxush faktorlar ta‘siri (ozuqa moddalar miqdorining kamayishi, metabolitlar miqdorining ko‘payishi va x.k.) ortib boradi. Bularning barchasi nafaqat o‘sish tezligining pasayishiga, balki hujayralarning barbod bo‘lishiga, hatto lizisga (erib ketish) olib keladi. V - faza - stasionar faza. Bu fazada mikrоsuvo‘tlarning biomassa hosil qilish qobiliyti deyrli to‘xtaydi. Shuni ham aytib o‘tish lozimki, ba‘zi bir (ko‘p bo‘lmagan) mikrоsuvo‘tlarni ko‘payishi sekin davom etganligi sababli, bu fazada ham o‘ta sekinlik bilan biomassaning to‘planishi kuzatilishi mumkin. Ammo, ko‘payish bilan o‘lish jarayonlari tabora bir birlariga yaqinlashib borganligi sababli yuqoridagi tenglama o‘z o‘rnini topadi. O‘sishning stasionar fazasiga etgan mikrоsuvo‘tlar eng ko‘p miqdorda biomassa yoki hujayra to‘plagan bo‘ladi. Bu ko‘rsatkishlar hosildorlik deb ataladi. Amaliyot nuqtai nazaridan, iqtisodiy koeffisent degan ibora katta ahamiyt kasb etadi. Bu ko‘rsatkich hosil bo‘lgan mikrоsuvo‘tlar og‘irligi bilan ishlatilgan substratlar miqdorini solishtirish imkonini beradi: Stasionar fazaga hujayralarning xilma xilligi xarakterlidir. Bu davrda bir necha ko‘payishga imkoniyt bor hujayralar qatori, ko‘payish xususiytini yo‘qotgan, ammo hozircha tirik, shuningdek o‘lik va lizisga ushragan hujayralar mavjud bo‘ladi. VI - faza -o‘lish yoki qirilish fazasi ham deb ataladi. Bu faza, o‘layotgan hujayralar soni, ko‘payishga qodir hujayralar sonidan ortgan davrdan boshlanadi. Hujayra yashashi uchun sharoit yo‘q, barcha zaxiradagi moddalar ishlatilib bo‘lingan bo‘ladi. Mikrоsuvo‘tlarni davriy ko‘paytirish usuli, keyingi asosiy fermentasiya qaysi usulda olib borilishidan qat‘iy nazar ekuv materiallari tayyorlash uchun keng qo‘llaniladi. Doimiy ko‘paytirishning afzalliklaridan qat‘iy nazar, ko‘pgina sanoat jarayonlari hanuzgacha davriy ko‘paytirish usulida olib boriladi. Bunga asosiy sabab mikrоsuvo‘tlarni xususiytlarini o‘ta murakkab va tez o‘zgaruvshanligidir. Shuning uchun ham mikroorganizmlarning ko‘payishi va rivojlanish fazalarini yaxshi tahlil qilish, ular ishtirokidagi texnologik jarayonlarni muvaffaqiytli olib borishga asos bo‘lib xizmat qiladi. Yüklə 4,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|