I. D. Boboev X. O. Abdullayev a. Sh. Otajonov amaliy algologiya fanidan amaliy mashg‘ulotlari uchun o‘quv uslubiy qo‘llanma Toshkent – 2021

Mikrооrganizmlarni dоimiy ko‟paytirish 
Davriy o‘stirish jarayonida, mikrоsuvo‘tlarni eng ko‘p ko‘payish imkoniytlari 
to‘lig‘icha ishlatilmaydi. Ularning eng faol davri logarifmik faza davri, ishlab 
shiqarish siklini juda kam qismini egallaydi, siklning asosiy qismi o‘sishning lag - 
va sekinlanish fazalariga sarflanadi. Davriy o‘stirish jarayonida hujayra har doim 
o‘zgarib turadi. Dastlab ozuqa muhitidagi moddalar miqdori kerakligidan ko‘p, 
keyinroq esa sekin asta yetishmovshilik boshlanadi va metabolitlar to‘plana boradi. 
Bu metabolitlarning ko‘pshiligi mikroorganizmlarni o‘sib, ko‘payishiga salbiy 

---

96 
ta‘sir ko‘rsatadi. Agar ozuqa muhitiga birdaniga ko‘p miqdorda ozuqa moddalari 
solinsa, o‘sish sekinlashadi va bu hodisa ketabolitli repressiy deb ataladi. 
Moddalarni sekin asta, doimiy ravishda berib turish orqali, mikroorganizmlarni 
o‘sishini pasayishini oldini olish mumkin. Bunday usul mikroorganizmlarga siqilib 
substrat (ozuqa) berish deb nom olgan. O‘stirish jarayonida qo‘shimsha ozuqa 
moddalari berib borish, ozuqa muhit hajmini oshirib yuboradi. Hajmni doimiy 
ravishda ushlab turish maqsadida vaqti - vaqti bilan kultural suyuqlik 
(mikroorganizm o‘stirilgan ozuqa muhiti) dan olib turishni taqqazo etadi. 
O‘stirishning bunday davriy jarayoni ―quyib olish - quyish‖ deb ataladi. qansha 
miqdorda suyuqlikni quyib olinsa, shunsha miqdorda ozuqa muhiti o‘stirish 
qurilmasiga quyiladi. Bu usulning oldingisidan farqi shundaki, o‘stirilayotgan 
mikroorganizmni bir qismi doimiy ravishda olib turiladi va uning o‘rniga yuqorida 
ko‘rsatib o‘tilganidek, ozuqa moddasi quyiladi. Bu usulda - hajm, suyultirish 
tezligi, suyultirma o‘sish tezligi kabi asosiy ko‘rsatkishlar doimiy bo‘lmaydi va 
mikroorganizm kvazistasionar (mnimostasionar) holatda bo‘ladi. qism-qism 
qo‘shib o‘stirishning yna bir yo‘li substratni dializ membranasi orqali yuborib 
turish. Agar, o‘stirish apparatiga faqatgina ma‘lum molekulyr og‘irlikka ega 
bo‘lgan moddalarni o‘tkazishga mo‘ljallangan membranalar o‘rnatilsa, eritma 
erigan moddaning diffuziysi tufayli bu moddani miqdori doimiy ravishda bir xil 
ushlab turiladi. Bu usuldan biomassani ko‘paytirish yoki ozuqa modda miqdori 
sheklangan mikroorganizmlarni o‘stirish ushun keng qo‘llaniladi. Bu usul 
shuningdek, mikrooorganizm o‘sishini yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan fazalardan 
birida uzoqroq ushlab turish imkoniytini beradi. Ammo bu usul hujayrani 
fiziologik holatini vaqtdan tashqari mo‘‘tadillab turish imkoniytini bera olmaydi.