O’zbekisтon respublikasi oliy va o’rтa maхsus тa’lim vazirligi

«Parus» tipidagi suvni satxini rostlovchi kurilmasi. «Parus» avtomatik 
rostlagichi ochik kanallarda suvni satxini avtomatik ravishda me’erlash vazifasini 

---

bajaradi. Rostlagich aloxida yoki dispetcher boshkaruvi uchun telemexenik tizim 
bilan birgalikda kullanadi. Rostlagich pastki bef buyicha satxni me’yorlash bilan 
bir vaktda yukori bef satxini nazorat kiladi va u chegaraviy kiymatga yetganda 
yukori bef satxini rostlash uchun almashlab ulagichni ishga tushiradi. Bu xolda 
yukori va pastki beflardagi ortikcha suvni chikarib yuborish bilan avariya 
xolatining oldi olinadi. Bu rostlagich yordamida boshkarishning tarkibiy sxemasi 
8-rasmda keltirilgan. Bu yerda pastki bef buyich satxni me’yorlash uchun uch juft 
elektrodli datchik urnatilgan, yukori satxni me’yorlash uchun uchta datchik 
urnatilgan. Avtomatik rostlagichlar 8 xil modifikatsiyada ishlab chikariladi. Pastki 
b’ef buyicha rostlashda avtomatik rostlagich kuyidagi sikl buyicha ishlaydi: suv 
nosezgirlik maydonida bulganida kutuvchi rejim; «Ushlab tirish» - berilgan 
kiymatdan ogishni tekshirish takti; ishchi impuls takti; pauza – takti. Ushlab turish 
taktining rostlash muddati oraligi yukori b’ef va pastki b’ef buyicha 2 sekundan 60 
sekungacha. Ishchi impulsni diskret va diskret-proporsional rostlash muddati 
oraligi 4 sukenda 32 sukungacha. Bu xolda diskret –proporsional rostlashda Ushbu 
vakt xar juft elektrodli datchiklar uchun aloxida rostlanadi. A
1
-B
1
, A
2
-B
2
, A
3
-B
3
. 
Pastki b’ef buyicha proporsional rostlashda ishchi impulsning uzgarish vakti 
oraligi kuyidagi aniklanadi: 
Т
b
=(Т
b
+sΔh)KK
k
c
Bu yerda 
Т
b
– boshlangich vakt (4…40 s.gacha) 
S – uzgaruvchi kattalikni vaktga aylatirib beruvchi doimiy, (1

0,1 s/sm) 
Δh – uzgaruvchi kattalik (0….50 sm. gacha) 
K – proporsionallik koeffitsiyenti, (0,1…1 gacha rostlanadi) 
K
k
– 1,2,4,8,16 karorlaridan koeffitsiyent (kupaytma koeffitsiyenti) 
Yukori b’ef buyicha rostlashda ishchi impulsni rostlash muddati oraligi 4 dan 
32 min.gacha. yukori b’ef va pastki b’ef buyicha rostlash pauzasi oraligi 2 dan 240 
minutgacha. 
Buskichli yuritmasini boshkaruvchi chikish relechi 220 V kuchlanishda 2A 
gacha bulgan uzgaruvchan tishni ulash imkoniyatini beradi. 
Rostlagichning tarkibiy kismlarining sxemasi, 8-rasmda keltirilgan. 
Avtomatik rostlagich kuyidagi tarkibiy kismlardan tashkil topgan: 
- boshkaruv signallarini kayta ishlash bloki. Kirish signallarini kayta ishlash, 
rostlash 
algoritmini 
tartibga 
keltirib 
shakllantirish, 
tuskichni 
xolatini 
korreksiyalash signallarini shakllantirish; 
- nomoslik signallarini kayta ishlash bloki: suvning satxini belgilangan 
kiymatdan ogish kattaligini shakllantirish; 
- topshirikni kayta ishlash bloki: berilgan topshirikni telemexanik 
uzgartirishni bajaradi; 
- servis bloki: rostlagichni ishlashini tekshiradi va vakt kattaliklarini sozlash 
vazifasini bajaradi;
- elektrodli datchiklar: suvning satx uzgarishini diskret signalga aylantirib 
berish vazifasini bajaradi. 

---

- topshirik bergich: ochik sugorish tizimlarida kullanuvchi suvning sarfini va 
satxini rostlovchi pnevmogidrorostlagichlarni telemexanik boshkaruvvi uchun 
kullanadi. 
Тopshirik bergichlarning barcha turlari bir xil kompleks bloklar asosida 
kurilgan: topshirik bergich ustavkasi; berilgan topshirikni rostlanuvchi 
parametrning utayotgan kiymati bilan takkoslash; boshkaruvchi ta’sirning mexanik 
signalini rostlagichning ijrochi organiga uzatishni shakllantirish; ishchi kiymatlarni 
oxirgi kiymatiga yetganda va avtomatik ravishda ishdan tuxtatilganda signallash. 
Тopshirik bergichlar 27 turda ishlab chikariladi. Masalan: ZU-RUG-N-1,0-2ch-VI, 
bu yerda ustavka topshirik bergichi (ZU), gidravlik xarakatli suvni satxini 
rostlagichi uchun (RUG), 0 dan 1 m gacha bulgan satx uchun, elektr toki chastotasi 
2000 dan 4000 Gs. Gacha oralikda urnatilgan parametr nazorat kilinadi, uskuna 
15150-69 GOSТ buyicha IV klimatik sharoitga moslangan. 
12.10- rasm. «Parus» avtomatik rostlagichi: 1 – korpus; 2- tarkatuvchi 
korobka; 3- elektrodli datchik; 4- servis bloki; 5- rostlanuvchi satx; 6 – nomoslik 

---

signallarini kayta ishlash bloki; 7 – topshirikni kayta ishlash bloki; 8- boshkaruv 
signallarini kayta ishlash bloki;
12.11- rasm. «Parus» avtomati rostlagichining tarkibiy sxemasi.