Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

Bir qayda olaraq
səpin normasını təyin etdikdə aşağıdakı formuldanistifadə etmək lazımdır: 

---

117 
100
*
*
Y
K
S
H
=
H – hektara səpiləcək toxum, kq-la; 
S – sortun bioloji xüsusiyyətindən asılı olaraq hektara səpiləcək toxumun sayı, milyon ədədlə; 
K – 1000 ədəd dənin kütləsi, qramla; 
Y – təsərrüfat yararlığı, faizlə. 
Fərz edək ki, səpiləcək toxumun təmizliyi (A) 99%, cücərməsi (B) 95%-dir. 1000 ədəd dənin kütləsi 42 qramdır. 
Bu toxumlardan hektara 5 milyon ədəd cücərə bilən toxum səpilməlidir.
1.
Əvvəlcə toxumun təsərrüfat yararlığı təyin edilir:
%
05
,
94
100
95
99
100
=

=

Б
А
2. Bir hektara səpiləcək toxumun kq-la kütləsi (M hesablanır): 
3
,
223
05
,
94
100
42
5
100
=


=


=
Y
К
S
М
kq 
Burada: M - səpin norması, kq-la;
S – hektara səpiləcək toxum, milyon ədədlə; 
K – 1000 ədəd dənin kütləsi, q-la; 
Y – toxumun təsərrüfat yararlılığı, %-lə. 
Beləliklə, bir hektara 5 mln. cücərə bilən toxum səpmək üçün 223,3 kq dən götürülməlidir. Bundan sonra 
toxumsəpən maşını 223,3 kq toxum səpməyə nizamlamaq lazımdır. 
Toxumsəpən maşın verilmiş normaya aşağıdakı qaydada nizamlanır.
SZ - 3,6 markalı maşının en götürümü (V) - 3,6 m, təkərin diametri (D) - 1,16 m, perimetri (P) - 3,14. 
Toxumsəpən maşının təkəri 1 dövr etdikdə səpilən sahə VPD = 3,6 x 3,14 x 1,16 = 13,112 m
2
olur. 
Bir hektar sahəni səpərkən təkərin etdiyi dövrlərin sayı (N) 
VPD
Н
10000
=
olur. 
Təkərin hər biri sərbəst hərəkət aldığına görə
1525
112
,
13
20000
10000
2
=
=

=
VPD
Н
dövr/hektar. 
Hektara səpiləcək toxum norması 223,3 kq-dır. Onda təkərin 1 dövründə 223,3 kq: 1525=146,4 q toxum 
səpilməlidir. Bu, 30 dövrdə 4,4 kq-a bərabər olacaqdır. Toxumsəpən maşını nizamlayarkən onun bir tərəfi qaldırılıb, 
təkəri fırladıldığı üçün onun yarı hissəsi (4,4:2=2,2 kq) səpilməli olacaq. Toxumsəpən maşını həmin normaya 
nizamlayarkən onun təkərinin biri domkrtla qaldırılır və maşının altına brezent sərilir. Təkər əl ilə 30 dəfə dövr etdirilir 
(təkərin fırlanma sürəti traktorun 2-ci hərəkət sürətinə bərabər olmalıdır). Sonra brezentin üstünə tökülən toxumun 
kütləsi tərəzi ilə tapılır, əgər 2,2 kq olarsa norma düzgündür. Çox və ya az olarsa, onda makaraların yuvada yerini 
dəyişməklə nizamlamanı təkrar etmək lazımdır. Bundan sonra toxumsəpənin 2-ci təkəri qaldırılır və yuxarıdakı qaydada 
səpin norması təyin edilir.