Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

Payızlıq buğdanın suvarma şəraitində becərilməsi.
Bu şəraitdə becərmənin öz 
xüsusiyyətləri vardır. Suvarma şəraitində payızlıq buğdanın məhsuldarlığı 2,0-2,5 dəfə artır. 
Suvarılan bölgələrdə aparılan payız aratı xüsusən payız quraq keçən illərdə payızdan başlayaraq 
bitkinin normal inkişafı üçün həlledici əhəmiyyət kəsb edir. Daha yaxşı olar ki, arat dərhal sələf 

---

120 
bitkisinin yığımından sonra şuma qədər yaxud ondan sonra aparılsın. Torpağın başlanğıc (əsas) 
nəmliyindən asılı olaraq arat üçün suvarma norması hektara 800-1500 m
3
sərf oluna bilər. Bol 
suvarma torpağın səpinqabağı becərilməsinə və payızlıq buğdanın qışlamasına mənfi təsir edə bilər, 
belə ki bitkinin inkişafı gecikər. Ən yaxşı nəticələr səpin zamanı kəsilmiş şırımlarda aratla 
vegetasiya suvarmalarını uyğunlaşdırmaqla alınır. Suvarma şırımlarının ara məsafəsi torpağın 
sukeçirməsinə (sızdırma) görə müəyyən edilir. Ara məsafələr yüngül torpaqlarda 50-60 sm, orta - 
60-80 sm və ağır torpaqlarda 80-90 sm götürülür.
Yağış yağdırma üsulu ilə suvarma daha çox yayılmışdır. Bu halda suvarma şırımlarının 
açılması tələb olunmur, su qənaətlə işlənir, torpaq duzlaşmır, suyun yamaclardan yuyulması 
müstəsnadır (istisna). Suvarma üçün yüksək məhsuldar yağış yağdıran qurğular və maşınlardan 
(DDA-100, «Freqat» «Dnepr» və s.) istifadə olunur.
Səpin müddətini və normasını müəyyən edən zaman torpağın məhsuldar nəmlik ehtiyatını 
nəzərə almaq lazımdır. Birinci vegetasiya suvarması boruya çıxma fazasında aparılır, ikinci və 
üçüncü suvarmalar isə ilin şəraitindən asılı olaraq həyata keçirilir. Havalar quraq keçdikdə payızlıq 
buğda sünbülləmə və dənə dolma dövrünün başlanğıcında suvarılır.
Suvarma şəraitində payızlıq buğdanın ən yaxşı sələfləri silos üçün əkilmiş qarğıdalı, dənli-
paxlalılar, yonca və erkən yığılan digər bitkilərdir.
Planlaşdırılmış məhsula görə gübrə norması, torpağın münbitliyi və qida elementlərinin 
torpaqdan və gübrədən istifadə əmsalı nəzərə alınmaqla hesablanır.
Suvarma şəraitində torpağın becərilməsi bir qayda olaraq eynidir. Səpin norması 20-30% 
artırılır. Əkinlərdə alaqlara, zərərvericilərə, xəstəliklərə və yatmaya qarşı mübarizə kimi qulluq 
işləri aparılır. Yazda yemləmə gübrəsi və malalama həyata keçirilir. Alaqlarla zibillənmiş əkinlərə 
herbisidlər çilənir.