Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

Şitil üsulu ilə yetişdirilməsi.
Şitillik kiçik sahələrdən (20 m
2
) ibarət olur, tumcar adlanır. 
Tumcarda alaq otunun toxumlarını tam məhv etmək üçün onun torpağı 3 sm götürülür, sonra isə 
sahə səpin üçün hazırlanır. Hər bir tumcar ləkinin suvarma sistemi, yəni suyun ləklərə axıdılması və 
oradan xaric edilməsi arxları, bundan əlavə şitilliklərin üst hissəsində bölüşdürücü kanal da vardır. 
Suvarma arxlarına su həmin kanaldan keçir. 
Tumcarda səpin martın sonu və ya aprelin əvvəllərində hektara 2-3 milyon ədəd toxum hesabı 
ilə aparılır. 
Əkinlərə qulluq. 
Bitkinin məhsuldarlığı əkinə edilən qulluq işlərindən asılıdır. Çəltik 
tarlasında aparılan qulluq işləri su rejiminin nizama salınmasından, alaqlara, xəstəlik və 
zərərvericilərə qarşı mübarizənin təşkilindən və bitkilərin əlavə yemləndirilməsindən ibarətdir.
Çəltik müxtəlif suvarma rejimlərində becərilir:
1.
Daimi su örtüyü altında
2.
Qısa müddətli – cücərti alındıqdan sonra su örtüyü altında
3.
Arası kəsilən və yaxud fasiləli suya basdırma
4.
Vaxtaşırı nəmləndirmə üsulu ilə becərmə.
Yer kürəsində becərilən çəltik əkinlərinin 90%-i birinci və ikinci üsulla aparılır.

---

162 
Daimi su örtüyü altında
çəltik ləklərində bütün vegetasiya müddətində su örtüyü saxlanılır. 
Hektara 30 000 m
3
-ə qədər su sərf olunur. Dayaz səpin üsulunda 1-2 sm ləklər 8-10 sm 
qalınlığında su ilə doldurulur. Bitki böyüdükcə su örtüyü tədricən artırılaraq səviyyəsi 12-15 sm-ə 
çatdırılır. Yetişmə dövründə su tədricən azaldılır və nəhayət tamamilə qurudulur. Sulufla mübarizə 
məqsədi üçün 7-8 günlüyə su örtüyü 20-25 sm səviyyəsində saxlanılır. Kollanma fazasının 
əvvəlində su örtüyü 5 sm-ə endirilir, və yenidən 12-15 sm-ə çatdırılır.
Çəltiyi qısa müddətli
suya basdırmaq üsulu ilə becərdikdə toxumlar 4-5 sm dərinlikdə 
basdırılır. Sonra tarla suvarılır. Cücərtilər alındıqdan sonra isə alaqlara qarşı herbisid çilənir və 
ləklərdə suyun səviyyəsi 6-8 sm-ə çatdırılır. Bitki böyüdükcə suyun səviyyəsi 12-15 sm-ə qaldırılır. 
Kollanmanın əvvəlində bitkilər üçün yaxşı şərait yarandıqda onlar güclü kök sistemi və gövdələr 
əmələ gətirirlər. Bunun üçün kollanmanın əvvəlində su örtüyü tədricən azaldılaraq qurudulur, 
əkinlərə herbisid çilənir və yemləmə gübrəsi verilir. Yenidən suyun səviyyəsi 12-15 sm-ə çatdırılır. 
Su örtüyü mum yetişkənlik fazasının əvvəlinə qədər saxlanılır, sonra tədricən azaldılaraq qurudulur 
və mexanikləşdirilmiş yığım aparılmağa şərait yaradılır.
Qısa müddətli suya basdırma ən yaxşı üsuldur.
Fasiləli
suya basdırma üsulunda çəltik becərərkən toxum səpildikdən sonra dərhal ləklərdə 6-
8 sm su təbəqəsi yaradılır. Toxumlar çirtdikdə su örtüyü ləğv edilir. Cücərtilər göründükdə tarlaya 
herbisid çilənir və 2-3 gün sonra ləklərdə suyun səviyyəsi 10-15 sm-ə çatdırılır. Kollanma fazasının 
başlanğıcında su təbəqəsi 5 sm-ə endirilir. Kollanmanın sonunda isə su təbəqəsi yenidən 10-12 sm-ə 
qaldırılır. Yığıma bir neçə gün qalmış su örtüyü tədricən ləğv edilir və qurudularaq yığıma 
hazırlanılır.