Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

1. 
Dağınıq 
süpürgəli 
(potentissimum Popov.)
– süpürgəsi 
uzun, şaxəli və boşdur, süpürgəsinin 
budaqları bütün uzunluğu boyu öz 
oxundan aralıdır. Bütün budaqlarının 
dibində yastıqcığı vardır. Sünbülcüklər yastıq əmələ gətirmir. 
2. Asılan süpürgəli (effusum Al.)
– süpürgəsi yarımdağınıq, boş, alt tərəfdən budaqcıqlara 
ayrılmış və yastıqlıdır. Süpürgənin yuxarısında budaqcıqlar süpürgənin oxuna sıxılmışdır və 
yastıqcıq yoxdur. Sünbülcüklər təmiz, sıx salxım əmələ gətirir. 
3. Əyilən süpürgəli (contractum Al.)
– süpürgəsi uzun, boş olub, dağınıq deyildir. Yastıqları 
yoxdur və ya onlar pis görünür.
Şəkil 13. Дары:
1,2 – чумиза чыхыш 
фазасында вя дянядолма дюврцндя; 3 – сцнбцля 
бянзяр сцпцрэя; 4,5 – чумизанын сцнбцлъцйц вя 
дяни; 6,7 – могар чыхыш фазасында вя 
дянядолма дюврцндя; 8 – сцпцрэяси; 9,10 – 
сцнбцлъцyü вя дяни.

---

169 
4. Yarımkip süpürgəli (ovatum Popov.)
- süpürgəsi qısa yarımdağınıqdır. Aşağı tərəfdə 
aralanan budaqları vardır. Onların yastıqcıqları yuxarıdan və yanlardan basıqdır. 
5. Kip süpürgəli
(compactum Korn.)
– süpürgəsi xırda, çıx, batıq olub, yastıqcıqları yoxdur. 
Darının yarımnövləri təkcə morfoloji əlamətlərinə görə yox, bioloji xüsusiyyətlərinə görə də 
fərqlənirlər. Kip və yarımkip süpürgəli darı quraqlığa davamlı və istilik sevmələri ilə xarakterizə 
olunur, lakin dağınıq və asılan (əyilən) süpürgəlilər isə nisbətən sərinlik sevəndirlər. 
Sortları. 
Respublikamızda darının bir neçə sortları rayonlaşdırılmışdır. Bunlar 
aşağıdakılardır.
1. Şəki - 6. 
Azərbaycan Elmi - 
Tədqiqat 
Əkinçilik 
İnstitutunda 
Şəki 
rayonunun 
yerli 
sortlarının 
populyasiyasından fərdi seçmə yolu ilə 
yetişdirilmişdir. 
Əyilən 
süpürgəli 
yarımnövün 
Subaurum
növmüxtəlifliyidir. 
Süpürgəsi 25-30 sm uzunluğunda, dağınıq və 
bir tərəfə əyiləndir. Budaqları zəif uzundur. 
Süpürgədə bədrəng bənövşəyilik aydın 
seçilir. Dəni qızılı-sarı rəngli, oval-uzunsov, 
orta irilikdədir. Dənin mütləq kütləsi 5-7 
qram, həcmi 700-800 qram, pərdəliliyi 22-
26%-ə qədərdir. 
Yarma çıxımı orta hesabla 70-75% 
olub, 
yarmasının 
keyfiyyəti 
yaxşıdır. 
Nüvənin pərdədən təmizlənmə dərəcəsi 
ortadır. 
Bitkisi 80-110 sm hündürlüyündə, 
yaxşı 
kollanandır. 
Gövdəsinin 
buğumaralarının sayı 6-7-yə qədərdir. Yerə 
yatmağa qarşı davamlıdır. Azərbaycanın 
dağətəyi bölgələrində orta müddətdə yetişir. 
Vegetasiya müddəti 80-90 gün davam edir. 
Quraqlığa orta dərəcədə davamlı, nəmliyə 
həssasdır, sürmə xəstəliklərinə zəif tutulur. 
Orta məhsuldarlığı hektardan 13,3 sentner 
olmuşdur.
Respublikanın dağlıq bölgəsində 1956 
–cə ildən rayonlaşdırılmışdır.