Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

Botaniki təsviri. 
Lərgə 
lathyrus 
cinsinə aiddir. Səpin lərgəsi 
(sativus)
gövdəsi 100 sm-ə 
qədər hündürlüyündə zərif, düz və dördüzlüdür. Gövdə 
zərif olduğu üçün zəifdə olsa yerə yatır. Aşağı hissəsində 
daha çox budaqlanır. Yarpaqları cütlələkşəkillidir. 
Çiçəkləri yarpaq qoltuğunda 1-2 ədəd yerləşir. 
Ləçək yarpaqları ağ, göy, bənövşəyi, çəhrayı rənglidir. 
Əksər hallarda çarpaz tozlanır. Paxlası ellips yaxud 
xətkeş formalı, bir tərəfi tikiş boyu geri çevrilmiş 
dalğalıdır. Hər paxlada 2-5 toxum olur. Toxum paz 
şəkilli, yastıbucaqlı kimidir. Müxtəlif rənglidir. 1000 
ədədinin kütləsi 50-60 qram arasında dəyişir.
Bioloji xüsusiyyəti
. Lərgə toxumları 2-3 
0
C 
temperaturda cücərməyə başlayır. Optimal temperatur 
8+13 
0
C-dir. Cücərti alındıqdan sonra 80-100 günə 
vegetasiya başa çatır. Çiçəkləmə dövrü uzun olur. Digər 
dənli-paxlalı bitkilərə nisbətən torpağa az tələbkardır. 
Bioloji azotu udmaq, torpağı zənginləşdirməkdə birillik 
lüpin və yem paxlasından geri qalır. Quraqlığa çox 
davamlıdır. Nəmliyin az olduğu quraq şəraitdə yerüstü 
kütləni az əmələ gətirir və qısa müddətdə yetişir. Nəmlik 
artıq olduqda askoxitoz və pas xəstəliklərinə tutulur.
Azərbaycanda rayonlaşdırılmış sortları: 
Stepnaya – 
21. 
Becərilmə texnologiyası. 
Növbəli əkində gübrələnmiş 
məşğullu heriyə əkilən buğdadan sonra yerləşdirilir. Lərgə herik bitkisi kimi də becərilə bilər. 
Gübrələrə çox tələbkardır. Toxumlar səpindən əvvəl rizotorfinlə işlənilməlidir.
Torpağın becərilməsi və səpinə hazırlanması noxudda olduğu kimidir. Səpin üçün xüsusi 
kütləsinə görə seçilmiş dərmanlanmış iri toxumlar işlədilməlidir.
Respublikamızda lərgəni payızda, qışqabağı erkən yazda və yayda (kövşən yerinə) əkmək 
olar. Ən yaxşı səpin üsulu darcərgəli və adi cərgəvi üsuldur. Bu üsullarda toxumun iriliyindən asılı 
olaraq hektara 1,0-1,4 milyon ədəd və ya 120-200 kq toxum səpilməlidir.
Toxumlar adətən 6-8 sm, yüngül torpaqlarda 10 sm-ə qədər və ağır gilli torpaqlarda 4-5 sm 
dərinliyə basdırılır.
Vegetasiya müddətində lərgə hektara 700-900 m
3
norma ilə 3-4 dəfə suvarılır.
Birinci suvarma budaqlanma fazasında, 2-ci çiçəkləmədə, 3-cü dən əmələ gəlmədə aparılır.
Paxlası nisbətən az açılır, ona görə də dən itkisi az olur. Lərgəni bir başa kombaynla və ya 
hissə-hissə üsulla yığmaq olur. Birbaşa kombaynla yığımda barabanla deka apasındakı məsafə 
artırılır, dövrlər sayı dəqiqədə 500-ə qədər azaldılır.
Şəkil 18. Lərgə: 
1,2 – bitki çiçəkləmə, 
meyvəbağlama və inkişaf etmiş cücərti 
fazasında; 3 – gövdənin yuxarı hissəsi; 
4 – meyvəsi; 5 – toxumu. 

---

190 
Hissə-hissə yığıma paxlaların 60-80%-i saraldıqda başlamaq olar. Ot biçən maşınlarla kütlə 
biçilib lay kimi sərilməli və quruduqdan sonra kombaynlarla döyülməlidir.
Lərgə dənli taxıl bitkiləri üçün yaxşı sələf olduğundan sahə dərhal küləşdən təmizlənməli və 
payıza qədər taxıl səpininə hazırlanmalıdır.