Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

Toxumun səpinə hazırlanması
. Şəkər çuğundurunun becərilmə texnologiyasının bir çox 
elementləri – səpin norması, səpin üsulu, bitki sıxlığı və s. əkiləcək toxumun keyfiyyətindən 
asılıdır. Səpin üçün rayonlaşmış sortların I-ci reproduksiyaya aid olan toxumları işlədilməlidir. 
Səpiləcək toxumun laboratoriya cücərmə enerjisi 85%-dən, cücərmə qabiliyyəti 90%-dən və 
təmizliyi 98 %-dən az olmamalıdır. Dəqiq səpin aparmaq üçün səpiləcək toxum 3,5-4,5 mm və ya 
4,5-5,5 mm diametrində olmaqla 
birtoxumlularda
cücərmə faizi 96%-dən az olmamalıdır.
Toxumlar səpindən qabaq cilalanmalı, çoxtoxumlu kələfcələr ayrı-ayrı təktoxumlu 
meyvəciklərə xırdalanmalı, kalibrlənməli və səthində qidalı maddələrin, pestisidlərin örtüyü əmələ 

---

209 
gətirilməlidir. Xəstəliklərə qarşı dərmanlanmalı və mikroelementlərlə işlənilməlidir. 
Səpinqabağı, 
bilavasitə təsərrüfatlarda 8 litr su və 1 qr. Kəhrəba turşusu qatışdırılaraq 100 kq toxuma çilənməsi 
yaxşı nəticə verir.
Səpin müddəti, üsulu, norması və toxumun basdırılma dərinliyi. 
Şəkər çuğunduru 
torpağın 5-6 sm dərinliyində temperatur 7-8 
0
C olduqda səpilməlidir. Səpin qısa müddətdə 3-5 günə 
başa çatdırılmalıdır. Respublikanın əksər rayonlarında şəkər çuğundurunu fevralın axırı – martın 
əvvəlində səpmək olar.
Suvarma şəraitində ən yaxşı səpin üsulu cərgəarası 60 sm olan gencərgəli nöqtəvi səpindir. 
Pambıqçılıqla məşğul olan təsərrüfatlarda 60-90 sm-lik cərgə aralarına və qarğıdalı-tərəvəz 
təsərrüfatlarında 70 sm-lik cərgələri becərməyə imkan verən kompleks maşınlar olur. Ona görə də 
əgər təsərrüfatda çuğundurun becərilməsinə aid xüsusi, kompleks çuğundur maşınları olmadıqda, bu 
zaman bitkinin becərilməsində pambıq, qarğıdalı və ya tərəvəz texnikasından istifadə etməyə imkan 
verən səpin üsulu seçilməlidir (CCT-8, CCH-12, CK-18, CKP-12, CCT-12A). 
400-500 sentner kökümeyvə məhsulu almaq üçün yığımqabağı hektarda 95-100 min bitki 
olmalıdır. Cərgəarası 60 sm olan suvarma zonalarında bitki arası məsafə 10-15 sm götürülür. Hal-
hazırda punktir səpin üsulu daha geniş tətbiq olunan əlverişli üsul sayılır. Bu üsulda toxumlar 
arasında məsafə qoyulur, normal cücərtilər alındığından seyrəltməyə ehtiyac qalmır. Hər metrə 20 
toxum səpilir. Cərgəarası 60 sm olduqda səpin norması hektara 10-12 kq, 45 sm olduqda isə 30 kq 
götürülür. 
Torpaq səpinə yaxşı hazırlandıqda və səpin üçün yüksək keyfiyyətli toxum işlətdikdə hər metr 
cərgəyə 10-15 toxum səpib 6-7 cücərti saxlamaq məsləhətdir. Səpin zamanı aqreqat saatda 4-5 km 
sürətlə hərəkət etməlidir. Toxum torpağın qranulometrik tərkibindən asılı olaraq ağır boz 
torpaqlarda 2,5-3 sm, yüngül və orta gilli şabalıdı, qonur və qəhvəyi torpaqlarda 3-5 sm, kövşənlik 
əkinlərində isə 2-3 sm dərinliyə basdırılmalıdır.