Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

Müxtəlif üsullarla yığım zamanı paxlalı otların toxumlarının yetişkənlik fazası 
 
Bitkilər
Yığım zamanı yetişmə fazası
Tam yetişkənlik fazasında 
toxumların tökülməsi 
Hissə-hissə üsulla 
Kombaynla birbaşa yığım 
Yonca 
Paxlalar 75-80% 
qonurlaşdıqda 
Paxlalar 90-95% 
qonurlaşdıqda 
Cüzi
Xaşa
Paxlalar 40-50% 
qonurlaşdıqda 
Nadir hallarda paxlalar 
70% qonurlaşdıqda 
Güclü
Çəmən üçyarpağı
80-85% 
qonurlaşdıqda 
90-95% 
qonurlaşdıqda. Toxum 
bərkdir və rəngi normaldır 
Vaxtlı vaxtında yığıldıqdı, 
cüzi 
Sürünən üçyarpaq
Başcığın toxumlarının 60-70% 
tam yetişkənlik fazasında 
Başcığın toxumlarının 80-
95% tam yetişkənlik 
fazasında 
Vaxtlı vaxtında yığıldıqda, 
cüzi 
Xəşəmbül
Salxımın aşağı paxlaları 
qonurlaşdıqda 
Böyük məhsul itkisinə 
görə kombaynla birbaşa 
yığım arzuedilməzdir 
Güclü 
Qurdotu
Paxlalar 50-60% 
qonurlaşdıqda 
Əsas gövdədəki paxlalar 
60-70% qonurlaşdıqda 
Paxlalar çatlayandır və bir 
bərabərdə yetişmirlər. 
Çəpişotu
Paxlalar 80-90% 
qonurlaşdıqda 
Paxlalar 90-100% 
qonurlaşdıqda 
Paxlalar çatlamır. Toxumları 
tökülmür. 
Senajda biokimyəvi proseslər turşu əmələgəlməsi və onunla əlaqədar şəkərlərin parçalanması 
cüzidir, ona görə də senaj turş (pH = 5,0 yaxın) alınmır. Şəkərin miqdarına görə o yaşıl kütləyə 

---

271 
yaxındır. Qönçələmə fazasında və çiçəkləmənin başlanğıcında senaj üçün yığılmış paxlalı otların 
tərkibində quru maddəyə görə xam zülalın miqdarı 20-22%, süpürgələmənin başlanğıcında yığılmış 
taxıl otlarından isə 14-16% -dir.
Senajın hazırlanması texnologiyasında aşağıdakı şərtlər nəzərdə tutulur: kütlənin nəmliyi 45-
60%, eyni ölçüdə xırdalanma, həcmi kütlənin 450-500 kq/m
3
alınmasına qədər diqqətlə döyəcləmə, 
germetiklik, qüllənin doldurulmasını 4-5 günə başa çatdırmaq. Bu şərtlərə əməl etdikdə qida 
maddələrinin itkisi 7-11%-i keçmir. 1 kq senajın qidalılığı 0,3-0,4 yem vahidinə bərabərdir. 1 yem 
vahidində 170-190 qr. xam protein və 100-110 mq. karotin var. 
Paxlalı otların senaj edilməsi otun təbii qurudulması ilə müqayisədə, itkinin aşağı enməsi
nəticəsində (hesabına) 1 hektardan əlavə olaraq 1,0-1,2 min yem vahidi, 190 kq-dan çox xam zülal 
və 2 kq-a qədər karotin istehsal edilməsinə imkan verir. Digər yemlərə nisbətən senaj paxlalı 
otlardan bioloji cəhətdən daha dəyərlidir, ona görə də vahid heyvandarlıq məhsullarına onu az sərf 
edirlər. 
Cədvəl 48