Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

Al-qırmızı üçyarpaq
(Trifolium incarnatum L.) 
– birillik bitkidir. Mil kök və çoxlu 
miqdarda yan köklərdən ibarətdir. Gövdəsi qüvvəli, qalın və yumşaq tüklüdür. Yarpaqları iridir. 
Hamaşçiçəyi silindir formalı başcıqdır. Süpürgənin çiçəkləri parlaq qırmızı rəngə boyanmışdır.
Al-qırmızı üçyarpaq istilik və nəmlik sevən bitkidir, havalanması yaxşı olan torpaqlar onun 
üçün üstünlük təşkil edir. Yaz nəmişli keçdikdə tez boy atır və inkişaf edir. Bitkinin hündürlüyü 50-
60 sm-dir. Qafqaz respublikalarında suvarma şəraitində hektardan 50 sentner quru ot və 3-5 sentner 
toxum məhsulu verir. Hər şeydən əvvəl bağçılıqda sideral bitki qismində becərilməsi mümkündür.
Al-qırmızı üçyarpaq yazda örtüksüz bitki kimi səpilir. Yem məqsədi ilə becərildikdə səpin 
norması hektara 30-35 kq, toxum üçün isə 20-25 kq götürülür.
Bu üçyarpaq adətən bir biçin verir. Toxum üçün başcıqlar qonurlaşdıqda kombaynla yığılır. 
Aleksandr üçyarpağı (Trifolium alexandrinum L.)
– kifayət qədər yaxşı inkişaf etmiş kök 
sisteminə malik birillik bitkidir. Gövdəsinin hündürlüyü 25-60 sm, düz dayanan, budaqlanandır. 
Hamaşçiçəyin başcığı girdə-silindirvari formalıdır. Çiçəkləri sarımtıl-ağdır. Toxumun 1000 
ədədinin kütləsi 2,5-3,0 qramdır. Vegetasiya müddətinin uzunluğu 90-120 gündür. 
Aleksandr üçyarpağının səpini payızda yaxud erkən yazda aparılır. Səpin norması hektara 15-
18 kq-dır. Toxumun basdırılma dərinliyi 2 sm-ə qədərdir. 2-3 biçin verir. Yaşıl kütlə məhsuldarlığı 
hektardan 120 sentnerə çatır. Bütün növ heyvanlar yaşıl kütləsini və quru otunu yaxşı yeyirlər. 
Zaqafqaziya və Orta Asiya respublikalarında yaxşı bitir.
 

---

307 
22.3.6. Çölnoxudu 
Əhəmiyyəti.
Çölnoxudunun yaşıl kütləsi yaxud quru otunda çoxlu miqdarda (mütləq quru 
kütləyə görə 23,6 və 18,5%) protein vardır. Onun toxumunda proteinin miqdarı 21,9%-dir. Bir kq 
toxumunda 18 qram lizin, çoxlu metionin, sistein və triptofan vardır.