Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

Toxumun səpinə hazırlanması.
Toxumun səpin qabağı (yaxud əvvəlcədən) hazırlanması 
onların səpin keyfiyyətini yüksəltmək üçün tətbiq edilir. O dərmanlanma, günəş altında qızdırılma 
yaxud fəal havalanma, paxlalı bitki toxumlarının yoluxdurulması, inkrustasiya, dənəvərləşdirmə, 
skarifikasiya daxildir. 
Toxumun dərmanlanması –
bitkilərin göbələk və bakterial xəstəliklərinin törədiciləri ilə 
mübarizəyə yönəldilmiş birləşmiş bitki mühafizəsi sistemi, vacib və daha fəal üsuldur. 
Toxumların üzərində pestisidlərin daha çox bərkiməsi üçün və işin sanitar şəraitinin 
yaxşılaşması örtük əmələ gəlməsindən ibarətdir, və ya polimer məhlulların pestisidlər qarışığı ilə 
səmərəli istifadəsidir. Örtük əmələ gəlməklə toxumun dərmanlanması texnologiyası su suspenziyası 
ilə dərmanlama texnologiyasının oxşarıdır. Polimer məhlul olan toxumun üzərinə pestisid vurulur 
ki, su buxarlandıqdan sonra toxumun səthində tərkibində pestisid olan möhkəm yapışan örtük əmələ 
gəlsin.
Örtük əmələ gətirən qismində karboksimetilsellülozanın natrium duzunun (N
a
KMS) 2%-li 
sulu məhlulu və polivinil spirtinin (PVS) 5%-li sulu məhlul formasında tövsiyə olunur. Əmələ gələn 
örtük yalnız pestisid və digər əlavələri (mikroelementlər, boy tənzimləyicilər) toxumlara bərkidir, 
ancaq onları zərərverici və xəstəliklərdən mühafizə etmir.
10 litr məhlul hazırlamaq üçün komponentlərin sərf edilmə norması N
a
KMS - 0,2 kq və 10 litr 
su; 10 litr məhlul PVS – 0,5 kq və 10 litr su.
Havada qızdırma
– toxumun səpinə hazırlanmasının səmərəli üsuludur. Beləliklə onu o halda 
istifadə etmək olar ki, yetişmə və yığım yuxarı nəmlik və aşağı temperatur zamanı keçir. Bu cür 
şəraitdə toxumun qızdırılması cücərmə enerjisinin və tarla cücərmə qabiliyyətinin yüksəlməsinə 
səbəb olur. Əgər təzə yığılmış toxum səpilərsə, payızlıq buğdanın toxumlarının isidilməsi xüsusən 
faydalıdır. 
Toxumun dənəvərləşdirilməsi
– toxum səthinin (qılafın) mühafizəedici qidalı örtüklə 
işlənməsidir (tərəvəz bitkiləri, şəkər çuğunduru). Bu zaman toxum qabığının çevrəsinə 
mikroelementlər əlavə edilir, bunun sayəsində cücərtilərin davamlılığı yüksəlir, onların daha yaxşı 

---

86 
inkişafı və saxlanması təmin edilir. Qidalı örtüklə işlənmiş toxumlar nəzərdə tutulmuş bitki sıxlığı 
üçün kiçik normalarla cərgələrə bir bərabərdə səpilir, ona görə də əl əməyi sərf etmədən bitki 
becərmək mümkündür. 
Skarifikasiya
– qılafın süni yolla zədələnməsi (cızılma) – çoxillik paxlalı otların (yonca, 
üçyarpaq, xəşəmbül və s.) bərk toxumların cücərmə qabiliyyətini yüksəldir, onların qılafının su və 
hava keçirməməsinin səbəbindən əlverişli şəraitdə cücərmirlər. Bu üsul xüsusi maşınla 
(skarifikatorlarla) yerinə yetirilir. 
Stratifikasiya
– çətin cücərti verən toxumların nəm qumda, torfda, buz üzərində (1-3 ay) 
yaxud qar altında 1-5 
0
C temperaturda saxlanması. Bu üsul səpindən sonra onların cücərməsini 
tezləşdirmək üçün tətbiq edilir.