Raqamli mobil aloqa

Nazorat savollari:
1. IEEE 802.16d va IEEE 802.16e standartlarining qanday 
umumiy xossalari va asosiy farqlari mavjud? 
2. WiMAX tarmoqlarini qanday asosiy qurish prinsiplari mav-
jud? WiMAX (NRM) tarmog‘i tayanch modeliga tavsif bering.
WiMAX tarmoqlari tugunlarining tarkibini keltiring.
3. ASN ruxsat etishni taqdim etish tarmog‘i va CSN bog‘la-
nishlar tarmog‘ining ishlashini bayon eting.
4. WiMAX tayanch tarmog‘i tugunlarining o‘zaro ta’sirlashishi 
qanday amalga oshadi? Tayanch nuqtalarning funksiyalarini qis-
qacha bayon eting.

---

466
33-bob. WiMAX TARMOQLARINI LOYIHALASHTIRISH 
VA TASHKIL QILISH
33.1. Yo‘naltirish diagrammasini adaptiv shakllantirish 
texnologiyasining qo‘llanilishi
2006-yil oxirida IEEE 802.16e standarti mobil profilini yara-
tish ustida olib borilgan ishlar yakunlandi. Hozirgi kunda stan-
dart radioulanish interfeyslarining ko‘plab turlari mavjud, lekin 
aynan IEEE 802.16e standartini ishlab chiqishda quyidagi al-
goritm va uskunalardan qo‘llash imkoniyati yaratilgan: adap-
tiv antenna tizimlari — AAS va murukkab antenna tizimlari 
– MIMO, ular turli zichlikda tashkil topgan ko‘plab qayta aks-
lanuvchi signallarni ishlashni ta’minlaydi. WiMAX tizimlarida 
yo‘naltirish diagrammalarini adaptiv shakllantirish texnologiya-
si – Beamformingning qo‘llanilishi – (AAS elementi sifatida) 
tizimlar o‘tkazish qobiliyatini oshirish va aloqa masofasini ken-
gaytirish va interferensiya darajasini pasaytirish imkonini beradi 
[50]. Bu makrosot prinsipi bo‘yicha tarmoqlarni qurish holat-
larida xizmat ko‘rsatish maydonlarining kengayishiga olib ke-
ladi. Boshqa tomondan, MIMO texnologiyasi mikro-, piko- va 
femtotuzilishlarda ham o‘tkazish qobiliyatini oshirishni ta’min-
laydi. AAS va MIMO texnologiyalarining birgalikda qo‘llanilishi 
bir-birini to‘ldiruvchi sifatida ma’lumot uzatish tezligi va aloqa 
sifati bo‘yicha yetarlicha ustunlik olish imkonini beradi. Bu tex-
nologiyalarni to‘liq ko‘rib chiqamiz. 
Yo‘naltirish diagrammasining adaptiv shakllantirish texnologi-
yasidan foydalanishda (keyinchalik AAS) TS antennasining 
elektr maydoni uzoq zonada AU holati o‘zgarganida yo‘naltirish 
xususiyatlarini o‘zgartirish imkoniyatini AU tomonga yo‘nal-
tiradigan tor yo‘naltirilgan bosh yaproqcha ko‘rinishida shakl-
lantiriladi. Amalda bir sota ta’siridagi chegaralarda ko‘p sonli 
abonentlar bo‘lganida ko‘p yaproqchali diagrammalarni shakl-
lantirish (yaproqchalar har bir abonentga yoki abonentlar gu-

---

467
ruhiga yo‘naltiriladi) amalga oshiriladi. Bunga vaqt bo‘yicha va 
OFDM eltuvchi chastotalar bo‘yicha kliyentlarni ajratish tufayli 
erishiladi. Bunday ko‘p nurli diagrammani shakllantirish uchun 
TS tarkibidagi alohida qabul qilgich-uzatkichlar signalni ko‘p 
elementli antenna panjarasi orqali qabul qiladi va uzatadi (4 ele-
mentli antenna panjaralari), bunda bunday panjaraning har bir 
element, har bir vaqt momentida boshqalariga nisbatan ma’lum 
fazaviy surilishga ega bo‘ladi. Natijada tarkibidagi nurlantirgich-
ning yo‘naltirish diagrammalarini (YD) kombinatsiyalanishi tu-
fayli yaxshilangan yo‘naltirilganlik xususiyatlariga ega bo‘lgan 
yig‘indi diagramma shakllantiriladi (yuqori kuchaytirish koef-
fitsientili torroq bosh yaproqcha). Xalaqitlar manbalari yo‘nali-
shida YDda nolinchi tashkil etuvchilar shakllantiriladi, bu istal-
maydigan yo‘nalishli interferensiyani deyarli to‘liq so‘ndirish 
imkoniyatini beradi. Binobarin, bu konsepsiya har ikkala BSdan 
AUga va AUdan BSga yo‘nalishlarda ishlaydi. Bunda AUdan 
qabul qilinadigan signallar ularning joylashgan o‘rnini aniqlash 
uchun va keyin “pastga” kanalda YDni shakllantirish uchun ish-
latilishi mumkin. 
YDni shakllantirish g‘oyasi yangi hisoblanmaydi va adap-
tiv antennalar tizimi yoki “intelektual antennalar” konsepsiyasi 
boshqa radiotizimlar standartlarida ko‘p yillardan buyon ishla-
tib kelinmoq da. Bu texnologiya asosan BSda ishlatiladi va oxirgi 
foydalanuvchi qurilmalarni sezilarli o‘zgartirilishini talab qilmay-
di. Shunga mos ravishda WiMAX uchun sertifikatsiyalashtiril-
gan abonent qurilmalari operator qurilmalarining imkoniyatlarini 
cheklab qo‘ymasligi uchun AAS texnologiyasini qo‘llab-quvvat-
lashi kerakligi qarori qabul qilindi. TS uchun bunday imkoniyat 
qo‘shimcha, lekin majburiy emas hisoblanadi. AAS texnologiyasi-
dan foyidalanishni musbat tomonlari quyidagicha. 
Birinchidan, turli uzatkichlar energiyasi va turli qabul qilgichlar 
sezgirliklari tezroq nurga konsentratsiyalanadi, u holda TSning 
ta’sir etishi zonasi kengayadi. Bu hal qiluvchi va “yuqoriga” alo-
qa liniyasiga tegishli bo‘ladi. 33.1-rasmda YDni shakllantirilish-

---

468
ning talab qiladigan BSlar soniga ta’siri keltirilgan. Diagramma-
da ko‘rinib turibdiki, bir xil qamrash zonasini ta’minlash uchun 
bittalik antennali TSdan foydalanilganda va MIMO texnologiyasi 
qo‘llanilganda AASdan foydalanilganligiga nisbatan 2.13 marta 
ko‘p stansiyalar talab qilinadi. Faqat faziviy surilgan qabul qil-
gichlardan foydalanilganda esa farq 1.39 martani tashkil etadi.
Yakka tartibdagi
antenna/MIMO
Qabul qilgichni
ajratish/MIMO
Yo‘nalish
diagrammasini
shakllantirish
Stansiyalarning nisbiy soni
250%
200%
150%
100%
50%
0%