Raqamli mobil aloqa

35.5. Trafikni shifrlash
Trafikni shifrlash uchun IEEE 802.16 standarti ma’lumotlar blokli 
shifrlar bloki ulanish rejimida DES algoritmidan foydalanadi. Lekin 
ta’kidlaymizki, hozirgi vaqtda DES algoritmi yetarli xavfsiz hisoblan-
maydi va shuning uchun IEEE 802.16e standartiga AES algoritmi 
qo‘shilgan. Bu algoritmlarni atroflicha ko‘rib chiqamiz.
DES shifrlash algoritmi

---

498
DES 
(ingl. Data Encryption Standard)
– IBM kompaniya-
si tomonidan ishlab chiqilgan va AQSH hukumati tomonidan 
1977-yilda rasmiy standart (FIPS 46-3) sifatida tasdiqlangan 
blok shifrlash simmetrik algoritmi. DES algoritmi 64 bitdan 
bloklarni va Feystel tarmog‘ining 16-siklli tuzilmasidan foydala-
nadi. Shifrlash uchun 56 bit uzunlikdagi kalit ishlatiladi. Agar 
xabarning hajmi 64 bitdan ortiq bo‘lsa (odatda bo‘lib turadi), 
unda u 64 bitdan bloklarga bo‘linadi, keyin esa ma’lum tarzda 
birlashtiriladi. Bunday birlashtirish quyidagi to‘rtta usullardan 
biri orqali amalga oshiriladi:
35.2-rasm.
DESda ma’lumotlarni shifrlash jarayoni.
• 
Elektron kodli kitob usuli 
(ingl. Electronic Code Book, ECB); 
•
Shifrlar blokining ulanish usuli 
(ingl. Cipher Block Chaining, 
CBC); 
• 
x-bitli shifrlangan teskari aloqa usuli 
(ingl. Cipher FeedBack, 
CFB-x);
•
chiqish teskari aloqa usuli 
(ingl. Output FeedBack, OFB). 
DESda ma’lumotlarni shifrlash jarayonini quyidagi tarzda 

---

499
bo‘lib o‘tadi (35.2-rasm).
DSA xavfsizlik uyushmasidan initsializatsiyalash vektori 
(ingl. Initialization Vector, IV)
va PHY kadr sarlavhasi ning 
sinxronlashtirish maydoni 2 modul bo‘yicha (inkor qiluvchi 
“YOKI” operatsiyasi 
(ingl. XOR)
) bitlab qo‘shiladi va SVS 
shifrlar bloki ulanish rejimida DES algoritmini initsializatsi-
yalash uchun uzatiladi. Shuningdek, DES sxemasi kirishiga 
TSHK kalit 
(ingl. TEK) 
va xabarning ochiq matni beriladi.
Bunda MAS daraja sarlavhasida 
(ingl. Generic MAC Header, 
GMH)
ES maydonda 
(ingl. Encryption Control)
bir o‘rnatiladi, 
chunki ma’lumotlar shifrlangan, ikki bitli EKS 
(ingl. Encryption 
Key Sequence)
maydonda esa bunda foydalanilgan TSHK kalit 
turadi. CRC kadri tugaganidan keyin, agar u bo‘lsa, shifrlangan 
matn ostida o‘zgaradi.