Raqamli mobil aloqa

6.3. Kodlar va xalaqitga chidamli kodlash to‘g‘risidagi
umumiy ma’lumotlar
Kod — bu xabarni taqdim qilishning fizik mohiyatiga bog‘liq 
bo‘lmagan shakldir. Bu aloqa tizimda xabarni fizik taqdim etishni 
aniqlovchi signalni koddan abstraktli (simvolli) shaklni fizik sig-
nallar bilan bog‘lashadi, bunda kodlarni chastotali, vaqt bo‘yicha, 
fazali yoki amplitudali deb atashadi. Kodni simvollar majmuasi 
deb qarash mumkin. Xalaqitga chidamli kodli simvollar majmua-
sidagi xatolarni topish va ularni tuzatish imkonini beradi. Agar 
xabarlar ichki korrelyatsiyali aloqalarga ega bo‘lsa, ya’ni bitta 
xabar ba’zi bir holatga ko‘ra boshqasiga bog‘liq bo‘lsa, bu asosan 
matnlarni tabiiy tillarda uzatilganda bo‘ladi, unda xohlagan kod-
ning xalaqitga chidamligi xabarlar o‘rtasidagi statistik bog‘lanish-
lar evaziga oshishi mumkin. Agar bu aloqalar zaif yoki noma’lum, 
yoki ularni xalaqitga chidamlilikni oshirish uchun qo‘llash mum-
kin bo‘lmasa, bu holatda xabarni taqdim qilish shakli keragidan 
ortiq darajada bo‘lishi lozim, jumladan xabar kodida simvollar 
kuchaytiriladi, kodli belgilar o‘rtasida esa sun’iy korrelyatsiyali 
aloqalar kiritiladi. Shuning uchun ba’zi holatlarda xalaqitga chi-
damli kodlarni keragidan ortiq deb atashadi. Keragidan ortiqcha-
likni kodga kiritish xatolarni topish va to‘g‘irlashdan tashqari 
aloqa liniyaning energetik samarasini oshiradi, sixronlashtirish 

---

95
trakti xalaqitga bardoshliligini oshirish yo‘li bilan aloqada kirish 
vaqtini qiskartirish, signallar ansambli korrelyatsiyali xususiyatini 
yaxshilash, oddiy usul bilan tarqoqlangan qabul qilishni amalga 
oshirish imkonini beradi.
Xalaqitga chidamli kodning turi aloqa tizimining tuzilishi-
ga bog‘liq, ularning umumlashtirilgan sxemasi 6.7-rasmda 
keltirilgan.
AM
AM
AQ
PI
AB
DTT
DTP 
DPV 
QDT
PRT
KDI
PRI
M
M
MQB
DSB
DOP
ARO
ARO
D
D
QU
QU
UZ
UZ
AC
AC
BB