Raqamli mobil aloqa

7.3-rasm.
 19 ga karrali n-kodlash.

---

114
GSM standartida so‘zlashuv kanallari va boshqaruv kanallari 
bir-biridan etarli darajada farq qiladi. So‘zlashuv kanallarida 
aloqani tashkil qilishni real vaqt masshtabida xatolar ehtimol-
ligini nisbatan past talablarda amalga oshirish kerak, boshqaruv 
kanalida esa qabulning yuqori aniqlikda bo‘lishi talab qilinadi, 
lekin uzoq vaqt kuzatishga va kechikishga yo‘l qo‘yiladi.
GSM standartida kadrlarni shakllantirish strukturasiga mu-
vofiq asosan axborot xabarlarini va boshqaruv signallarini uzatish 
TDMA kadrining noral vaqt intervali (NB)da amalga oshi riladi. 
NB (paket uchun har biri 57 axborot biti) tuzilishi kodlashtiril-
gan m bitlar sonining mos ravishda kodlanmagan n bit ga kod-
lashtirish va oralatish umumiy sxemasi (7.4-rasm)dagi 19 ga kar-
rali n-kodlash songa teng bo‘lishi talab qilinadi. Shundan so‘ng 
bu bitlar shifrlanadi va I guruhga birlashtiriladi. Bu guruhlardagi 
bitlar soni 19 ga teng bo‘lishi kerak va I guruhlar I vaqt interval-
ga o‘tadi. I nomeri oralatish darajasi deb ataladi.
Turli mantiqiy kanallarda turli xil o‘ralgan kodlar qo‘llaniladi, 
chunki uzatish tezliklari va xatolardan himoya qilish talablari 
ham turlichadir. Kodlashtirish va dekoderlash uchun o‘zgarmas 
r=1/2 tezlikdagi faqat bir necha ko‘p hadlar qo‘llaniladi. Ammo 
to‘liq tezlikli aloqa kanallarini tuzish talablarini bajarish uchun, 
shuningdek ularni joylashtirish tuzilishlarining kadrlar tuzi-
lishiga mos kelishi uchun r=244/456=0.535 tezlik zarur bo‘la-
di. So‘zlashuv kanalida tezlikni r=1/2 gacha to‘g‘rilash uchun 
yaganalash (siyraklashtirish), ya’ni vaqti-vaqti bilan ba’zi kod-
lashtirilgan simvollarni o‘tkazib yuborish qo‘llaniladi. Bunday 
operatsiya teshib chiqish (perforatsiyalash), bunday qilib tuzil-
gan kodlar esa teshib chiqilgan (pereoforirlangan) deb nomlana-
di. Qabul qilishda dekoder yagonalash algoritmini bilgan holda 
qabul qilinadigan ma’lumotlarni o‘zgartirib kiritish qiladi.
GSM standarti tavsiyalariga mos keluvchi kanalli kodlashti-
rish va oralatish bloklari bilan radiotraktning tuzilish sxemasi 
7.4-rasmda keltirilgan, to‘liq tezlikli so‘zlashuv kanalida kodlashti-
rishning umumlashtirilgan sxemasi esa 7.5-rasmda keltirilgan.

---

115
Rec 06 
.06 
Nutq 
dekodrlash 
qaytalash
TDMA 
kadrini 
dekodrlash
Dema
nipuly
atsiya 
Qabul 
qilish 
Kanal 
Sikllik 
kodini 
dekodrlash 
(53.50.3) 
Qayta tartiblash 
SKni 
dekodrlas
h 
(2.1.5
)
Deperemejitel 
Nutqni 
kodlash 
Siklik kod 
(53.50.3) 
Qayta tartiblash va 
tekshirish bitlar 
Bo’xchali 
kodlash 
(2.1.5
)
Ko‘chuvchi 
o‘zgartirish 
Shifrator 
TDMA 
kodini 
shakillash 
Manip
ulyatsi
ya 
uzatish 
Rec.05.03 
Rec.03.20 Rec.05.02 Rec.05.04 
Rec.05.
05