Raqamli mobil aloqa

9.2. Kanallarni vaqt bo‘yicha ajratish bilan ko‘p stansiyali 
foydalanish KVAKF(TDMA)
Kanallarni vaqt bo‘yicha ajratish bilan ko‘p stansiyali foyda-
lanish KVAKF(TDMA) traditsion tushunchada bu barcha abo-
nentlarning axboroti bit eltuvchi chastota o‘rtasida himoya 
oraliqlari kiritilgan turli vaqt intervallarida uzatiladigan foydalana 
olish usulidir. Bunda aloqa seansi muddati davomida tizimning 
har bir abonentiga tizimning umumiy vaqt T
r
resursi (sikl yoki 

---

139
tizim kadri) ko‘lamida boshqa faol abonentlarga taqdim etilgan-
dan butunlay farqli vaqt intervali T ajratiladi. Shu tufayli har bir 
kanalning signali boshqalar bilan ustma-ust tushmasdan o‘zi ning 
individual vaqt intervalida (so‘zda) joylashadi (9.2-a rasm). Shu 
bilan birga abonentlarning signallar spektri butun tizimga ajratil-
gan 
D
f
r
chastotalar polosasini egallashi mumkin va to‘la ustma-ust 
tushishi ham mumkin. Shu singari o‘xshash resurs taqsimlanishni 
tasvirlash uchun 9.2-b rasm keltirilgan, va undan ko‘rinib turibdi-
ki chastota va vaqt bo‘ylab jamlangan resurs vertikal k tasmacha-
lar shaklida “ke silgan”, va ularning har qaysisi mumkin bo‘lgan 
butun chastota diapazonini egalashi bilan birga ajratilgan (T
0
) 
vaqt ning faqatgina K qismini egallaydi.
Ideal holatda vaqt bo‘yicha kanallar signallarining ustma-ust 
tushmasligi ularning ortogonalligini ta’minlaydi va, demak, 
ularning o‘zaro ta’sirini yo‘qotadi. Amalda esa, tizim polosasi 
chegaralanganligi sababli avvalgi kanallar signallarining o‘tish 
protsesslari kelgusining paydo bo‘lishiga qadar tugamasligi 
mumkin va so‘nggi navbatda keluvchilari bilan qo‘shilishi nati-
jasida (ayqashish) har tomonlama (kanallararo) xalaqitlarni hosil 
qilishi mumkin. 
Qo‘shni kanallarning ta’sirini, ya’ni kanallararo xalaqitlarning 
sathini pasaytirishga himoya vaqt intervallarini kiritish bilan eri-
shilyapti, bu esa o‘z navbatida axborotni uzatish mumkin bo‘lgan 
vaqt diapazonining kamaytirilishiga, ya’ni aslida, uzatish tezligi-
ning pasayishiga olib keladi.
Ikkinchi avlod D-AMPS, GSM va PDC raqamli standart-
larda chastota va vaqt bo‘yicha taqsimlashlarning kombinat-
siyasini KCHAKF/KVAKF qo‘llash o‘rin topayapti. Bunday 
kombinatsiyalar doyirasidagi tizimda har bir chastota kanali 
vaqtinchalik slotlarga bo‘linadi. Shu bilan birga har bir abonent 
kanaliga faqatgina qisman chastota yoki vaqt resurslari ajratib 
beriladi. 
Aytilganlarni 9.2-d rasmda ko‘rish mumkin va bunda tasvir-
langanidek tizimning jami resursi endi tasmachalarga kesilmay-

---

140
di, balki ikkala o‘lchami ham imkon qadar eng katta qiyma-
tidan kichik bo‘lgan tomonli to‘g‘ri to‘rtburchaklarga bo‘linadi. 
Bu yerda soddagina qilib shuni qayd qilish mumkinki, ular-
ning kombinatsiyasi tayinlangan resurs ko‘lamida kanallar soni 
bo‘yicha hech qanday nazariy yutuq bera olmaydi, chunki ta-
yinlangan imkoniyat ortogonal signallarning sonini qat’iy chega-
ralaydi. Shuning uchun bu yerda birikmani amaliy qo‘llashning 
sababi qandaydir potensial afzalliklar bilan emas, balki ko‘proq 
ayrim ishlab chiqaruvchi korxonaning texnologik siyosati bilan 
bog‘liqdir. GSM standartining efir interfeysidagi vaqt bo‘yicha 
taqsimlangan ko‘p stansiyali foydalana olishni barpo qilish mi-
soliga murojaat qilaylik.
a
b
d