B safarov, T. Raxmanov

to‘g‘ri ishbay, ishbay-mukofot, akkord, ishbay-progressiv,
. 
25
2017yil 1
dekabrdan boshlab eng kam ish haqi miqdori 172240 so‘m miqdorida belgilangan (O’zR 
Prezidentining 17.08.2017 yildagi "Ish haqi, pnsiyalar, stipendiyalar va ijtimoiy nafaqalar miqdorini 
oshirish to‘g‘risidagi Farmoni).

---

222 
Ishchiga ish haqini, mehnatga haq to‘lashning 
to‘g‘ri ishbay
shaklida 
hisoblash. 
To‘g‘ri ishbay shaklida, ish haqi, o‘rnatilgan ishbay narxlar bo‘yicha 
haqiqatda bajarilgan ish (tayyorlangan mahsulot)ga muvofiq aniqlanadi.
Masalan: Tikuvchi bir oyda 120 ishchi xalatini tikdi va har birining bahosi - 
6250 so‘mni tashkil etdi. 
Mehnatga haq to‘lashning to‘g‘ri ishbay shaklida, ish haqi, o‘rnatilgan ishbay 
baholar bo‘yicha haqiqatda bajarilgan ish (tayyorlangan mahsulot)ga muvofiq 
aniqlanadi. 
Bundan kelib chiqqan holda tikuvchining oylik ish haqi 750000 so‘mni 
tashkil etdi (120 x 6250).
Ishchiga ish haqini, mehnatga haq to‘lashning 
ishbay-mukofot
shaklida 
hisoblash. 
Mehnatga haq to‘lashning ishbay-mukofot shakli, mehnatga ishbay asosida 
haq to‘lashning nisbatan ko‘p tarqalgan tizimidir. Ishbay-mukofot shaklida, to‘g‘ri 
ishbay baholardagi ish haqidan tashqari, Qo‘shimcha ravishda o‘rnatilgan 
ko‘rsatkichlarni (ish sifati, shoshilinchliligi, mijozlar tomonidan asoslangan 
shikoyatlarning yo‘qligi va hokazo) bajarganligi yoki oshirib bajarganligi uchun 
mukofot hisoblanadi. Mukofotlar ishbay ish haqi bo‘yicha haqiqatda ishlab 
berilgan vaqt uchun hisoblanadi. 
Misol: CHilangar bir oyda 120 ta, har birinung bahosi - 6550 so‘mlik buyum 
ishlab chiqardi. Buyumni tayyorlashga 1,7 kishi/soat sarflanadi. Ishlab chiqarish 
meyorlarini bajarganlik uchun ishbay ish haqidan 5% miqdorida, meyordan oshirib 
bajargan har bir foiz uchun ishbay ish haqining 1% miqdorida mukofot 
to‘lananishi ko‘zda tutilgan. CHilangar tomonidan 24 smena 8 soatdan ishlab 
berilgan. 
CHilangar 120 ta buyumni qayta ishladi, shunga ko‘ra uning to‘g‘ri ishbay 
ish haqi 786000 so‘mni tashkil etadi (120 x 6550). 
Buyumlarni qayta ishlashga ketgan vaqt 192 soatni tashkil etdi (24 smena 8 
soatdan). 1 dona buyumni tayyorlashga 1,7 kishi/soat sarflanadi, bundan kelib 

---

223 
chiqib vaqt meyorini bajarish 106,3% ni ((120 x 1,7):(24 x 8) x 100) tashkil 
etganligi aniqlandi. 
Vaqt meyorini bajarganlik uchun chilangarga ishbay ish haqidan 5% 
miqdorida - 39300 so‘m mukofot to‘lash lozim bo‘ladi (786000 x 5%). Bundan 
tashqari rejani 6,3% ga oshirib bajargan ekan, demak unga qo‘shimcha ravishda, 
oshirib bajarilganlik uchun mukofot - 49518 so‘m ham to‘lash lozim (786000 x 
6,3%). 
CHilangarning umumiy ish haqi 874818 so‘mni tashkil etadi (786000 + 
39300 + 49518). 
Ish haqi va mukofotning hisoblab chiqarilgan summasi ishlab chiqarilayotgan 
mahsulot tannarxiga kiritiladi. Ushbu summalar ijtimoiy sug‘urta bo‘yicha 
ajratmalar va jismoniy shaxslarning daromadlariga soliq solish ob’ekti bo‘lib 
hisoblanadi. 
2005 yildan boshlab jamg‘arib boriladigan pensiya tizimi joriy etildi. 
O‘zbekiston Respublikasining 01.12.2004y. 702-II-son “Fuqarolarning jamg‘arib 
boriladigan pensiya taminoti to‘g‘risida”gi qonunining 10-moddasiga muvofiq 
fuqarolarning shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya hisobvaraqlariga majburiy har 
oylik badallar xodimlarning hisoblangan ish haqi (daromadi)dan 1 foiz miqdorida, 
ushbu summaning qonun hujjatlariga muvofiq hisoblab chiqarilgan jismoniy 
shaxslarning daromadiga solinadigan soliqning tegishlicha kamaytirilgan summasi 
hisobiga amalga oshiriladi.
Ushbu operatsiyalar bugalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi: 
T/r 
Xo‘jalik 
operatsiyalarining 
mazmuni 
Summa 
Schetlar 
korrespondensiyasi 
YOzuvlarni 
tasdiqlovchi 
hujjatlar 
Debet 
Kpedit 
1 
Ish haqi va mukofot 
hisoblandi (786000 + 
39300 + 49518). 
874818 
2010, 
2310, 
2510 
6710 
Hisob-kitob yoki 
hisob-kitob-
to‘lov 
qaydnomasi 
2 
YAgona ijtimoiy to‘lov 
hisoblandi 
874818 x 25%
218704,5 2010, 
2310, 
2510 
6520 
Hisob-kitob yoki 
hisob-kitob-
to‘lov 

---

224 
qaydnomasi 
3 
Sug‘urta 
badallari 
hisoblandi
874818 x 8%
69985,44 6710 
6520 
Hisob-kitob yoki 
hisob-kitob-
to‘lov 
qaydnomasi
4 
YAgona ijtimoiy to‘lov 
va xodimning sug‘urta 
badallari o‘tkazildi
218704,5 
69985,44 
6520 
5110 
To‘lov 
topshiriqnomasi
Xodimga ish haqini, mehnatga haq to‘lashning