Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

3.1.1.
 
Kirish texnologiyalari sinflari
 
Hozirgi vaqtda, kirish tarmoqlarini takomillashtirish uchun aloqa 
tarmoqlari operatorlari turli texnologiyalardan foydalanishlari mumkin. 
Qo’llaniladigan uzatish muxitiga bog’liq holda ularning sinflari 
quyidagi jadvalda keltirilgan. 
Kirish 
tarmoqlarini 
takomillashtirish 
uchun 
juda 
ko’p 
texnologiyalar ishlab chiqilgan, biroq TfUF operatorlari shak- 
shubxasizki iqtisodiy ziyraklik bilan ikki simli fizik zanjirlarni 

---

59 
almashlashga shoshilishmayotirlar. Yangi kirish texnologiyalarini xar xil 
usullar 
bilan 
sinflash 
mumkin. 
Shunday 
usullarning 
biri 
texnologiyalarni ikki guruxga bo’lish hisoblanadi. 
Birinchi guruxga ikki simli fizik zanjirlarni (to’liq yoki qisman) 
qo’llovchi texnologiyalar kiradi. 
3.2-rasm. Qo’llaniladigan uzatish muxitiga bog’liq holda kirish 
texnologiyalarining sinflari 
Ikkinchi guruxi bunga o’xshash imkoniyatlarni qarab chiqmaydi. 
Yangi texnologiyalarning bunday sinflanishi 3.3- rasmda ko’rsatilgan. 
Birinchi guruxni hosil qiluvchi texnologiyalar ikki nuqtai nazardan 
qiziqarli. Birinchidan, ular NGN tarmoqlarining bir qator yangi
infokommunikatsiya xizmatlarini qo’llab-quvvatlashni ta’minlaydi. 
Ikkinchidan, bu texnologiyalar kirish tarmoqlarini takomillashtirish 
xarajatlarini kamaytiradi, xattoki yangi xizmat to’lovlariga ehtiyoj 

---

60 
bo’lmasa ham. 
Hozirgi vaqtda ADSL qurilmalari yaratadigan assimetrik raqamli 
traktlar ancha ommobop hisoblanadi. Bu qarab chiqilayotgan 
texnologiya oilasining asosiy qo’llanish soxasi Internetga ulanishdir. 
Kelajakda SHDSL qurilmalari tomonidan yaratiladigan simmetrik 
traktlar ancha faol qo’llaniladi. Ularni qo’llanilishiga namunaviy misol 
yagona tarmoqda bitta kompaniyaning tarqoq ofislarini birlashtirish 
bo’lishi mumkin. Birinchi gurux FTTx texnologiyasida X nuqtadan 
keyin ikki simli fizik zanjir qo’llaniladi. 

---

61 
3.3-rasm. Ikki gurux bo’yicha yangi kirish texnologiyalarining 
sinflanishi 
Bunday usulda kirish tarmoqlarini qurish, iqtisodiy tejamli 
bo’lishi mumkin, agar X nuqtada raqamli kommutatsiya stansiyasining 
ko’chma konsentratori o’rnatilsa. Agar ayrim foydalanuvchilarga keng 
polosali kirish zarur bo’lsa, unda bunday imkoniyatni FTTx va xDSL 
texnologiyalari birgalikda ta’minlashi mumkin. 
Ayrim hollarda (ko’p hollarda qishloq joylarda) simsiz abonent 
liniyalarining (Wireless Local Loop, WLL) texnologiyalarini fizik 
zanjir 
bilan 
birgalikda 
qo’llash 
maqsadga 
muvofiq. 
WLL 
texnologiyasining bir qancha turlari mavjud, ular bir-biridan kanallarni 
ajratish 
(chastotaviy, 
vaqtli 
va 
kodli) 
usullari 
va 
boshqa 
xarakteristikalari bilan farq qiladi. 
Ikkinchi guruxga kiruvchi texnologiyalar o’z navbatida ikki turga 
bo’linadi: simli (wireline) va simsiz (wireless). Birinchi turdagi 
texnologiyalar uchun 3.3-rasmda to’rtta misol 
keltirilgan. Ularga quyidagilar kiradi: 

FTTx, foydalanuvchi binosida joylashgan tarmoqgacha optik tola 
olib borish uchun mo’ljallangan; 

tola-koaksial aralash muhit, HFC (Hybrid Fibre-Coaxial) 
abbreviaturasi bo’yicha ishlab chiqilgan va kabelli televidenie 
operatorlari tomonidan qo’llanilgan; 

passiv optik tarmoq PON (Passive Optical Network), patensial 
mijozlarning bir nechta guruxi uchun keng polosali xizmatlarni 
ta’minlaydi; 

---

62 

PLC (Power Line Communication) texnologiyasi, ulanish 
tarmog’i orqali signallarni uzatish muhiti sifatida elektr ta’minoti 
liniyasidan foydalanadi. 
Ikkinchi turdagi texnologiyaga yana to’rtta misol keltirilgan. 
SHularni uchtasi keng polosali xizmatlarni qo’llab-quvvatlovchi BWA 
simsiz kirish texnologiyasini qo’llashga asoslangan. 
Nuqta-nuqta aloqa konfiguratsiyasini qo’llovchi qurilma, ikkita 
qabul qilib uzatgich orasida traktni tashkil qilish uchun qo’llaniladi. 
Nuqta-ko’p nuqta konfiguratsiyasi terminallarni yoki ko’chma 
modullarni ulanishini ta’minlaydi. 
FSO (Free Space Optics) keng polosali simsiz ulanish 
texnologiyasi lazerli aloqa tizimidir. Signallarni uzatish uchun lazer 
qo’llaniladi, bunda nur ochiq muxitda tarqaladi. 
LMDS (Local Multipoint Distribution System) simsiz kirish 
texnologiyasi, 
dastlab 
televizion 
dasturlarni 
uzatish 
uchun 
mo’ljallangan.