n a m u n a s i s if a tid a h a m h a n u z g a c h a k i s h in i h a y r a tg a s o la d i:
« Q im m atb ah o to sh d e k y a sh irin d ir o q ilo n a s o ‘z, h o lb u k i u n i d o n
tuyayotgan c h o ‘ridan topish m um kin » 1.
Agar nafaqat Q adim gi M isrda,
balki undan bir necha m ing yil keyin tafakkur sahnasiga chiqqan Q adim gi
Y u n o n isto nd a ham qul ezgulikka, d o n ish m an d lik k a b eg o n a jo n z o t
sanalganini va odam o ‘m id a ko'rilm aganini hisobga olsak, P xatotepn in g
m azku r fikri insoniyat axloqiy tafakkuri taraq q iyo tida n aq ad ar m u h im
aham iyatga ega b o ‘lganini anglash m um kin.
2. Qadimgi Turon va Eronning e’tiqodiy yodgorliklari
«Avesto». Q adim gi T u ro n z am in va E ronzam indagi
axloqiy tafak k u r
taraqqiyoti zardushtiylik dinining vujudga kelishi bilan bog'liq. T axm inan
b u n d a n 40 — 30 asr m u q add am yoyila boshlagan bu dinning Q adim gi
X orazm da yaratilgan «Avesto» deb atalgan m uqaddas kitobida asosiy
a x lo q iy faz ila tla r va illa tla r san ab o 'tila d i, ta lq in e tila d i. U n d a
zardushtiylik ilohi A hura-M azd a — ezgulik, A hrim an esa yovuzlik tim soli
sifatida
nam oyon boMadi; ezgulik va yovuzlik, yorug‘lik va zu lm at,
hayot va m am ot o'rtasidagi abadiy kurashning ibtidosi aks etadi. «Abadiy
ezgulik», «Ezgu niyat», «Ezgu tartib » , « Ilo hiy tobelik»
k abi ezgu
tushunchalar real m a ’no kasb qilib, insoniylashgan qiyofadagi m a ’b u d lar
siym osida n am oyon b o ‘lad i, u lar A h u ra -M a z d a a tro fid a yax sh ilik
u ru g 'in i sepib yuradi. B u n day tu sh u n c h a larn in g aksi esa A h rim a n
atrofidagi yovuz kuchlarda reallashadi. Yovuz fikr tajassum i A pa M an a,
s o ‘lish va o ‘lim tim so li T u a rv i h a m d a Z a rik ism li d e v la r s h u la r
jum lasidandir.
Z a rd u sh tiy lik d in in i m a ’lu m m a ’n o d a a x lo q iy e ’tiq o d , u n in g
m uqaddas kitobi «Avesto»ni qadim gi ajdodlarim iz
am al qilgan axloqiy
tam oyillar va k o 'rsatm alar m ajm ui deyish m um kin. Buni ushbu din
payg‘om chisi Z ard u shtnin g «Avesto» dagi «Asha alqovi»dan jo y olgan
quyidagi so‘zlarida yaqqol k o ‘rish m um kin:
Quvonsin Ahura-M azda — «Eng loyiq Haqning irodasi ro “
yobga chiqib»,
Ahriman d a f bo'lsin.
Ezgu о ‘у, ezgu s o ‘z va ezgu ishlarni alqayman. 0 ‘zim ni b u tku l ezgu
o y , ezgu s o ‘z va ezgu amallarga baxshida etam an, barcha qabih o ‘y ,
yomon so ‘z va yomon ishlardan tiyaman.
Dostları ilə paylaş: