Abdulla sher axloqshunoslik

1 П о э зи я и проза Д р е в н о го В осток а. М ., И Х Л . 1973. С . 95.
23
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Yukunchim, maqtovim, ezgu fikrim , ezgu s o ‘z, (savobli) ezgu ishlarim
«tanamdagijonim» bilan birga sidqidildan Sizlarga (baxshida) b o ‘lsin, ey
o ‘!im bilmas Valiylar.
Haqni sharajlab (deyman): «Haqiqat — Oliy n e ’mat. Bu n e ’matdan ul
kishi bahramandkim, savob unga b o ‘lgay, kim agar haq yo'lida savob
(ishdan) qolmasa, savob ishdan qolmasa, savob ishdan qolmasa»1.
«Avesto» dagi talqinlar insonning real hayoti bilan bog‘liq ekanligi 
diqqatga sazovor. Undagi ezgulik ruhi — yaratuvchilik, ijodkorlik quw ati, 
yovuzlik esa buzish va buzg‘unchilik kuchi tarzida nam oyon b o ‘ladi.
A hura-M azda qiyofasidagi bu ezgulik — hayot ramzi, yerni insoniyat, 
hayvonot va nabotot bilan boyitadi, inson ularni sog‘lik, ku ch -q u d rat, 
baxt, shodlik, um id, ishonch, go‘zallik, farovonlik yordam ida m u n a w a r 
qiladi. A hrim an qiyofasidagi yovuzlik esa qurg‘oqchilik, ocharchilik, 
kasallik, m ollar qirg‘inini, jism an va ruhan halokat singari ofatlarni 
keltirib chiqaradi.
«Avesto»da u m ri davom ida ezgulik, yaxshilik, poklik va tozalik 
tam oyillari bilan ish k o ‘rgan odam o ‘lganidan so‘ng uning ruhi rohat- 
faro g 'atd a b o ‘lishi, gunohkor, fosiq kishiniki esa aksincha, azob-uqubat 
ham da xunuklik kom iga m ahkum etilishi aytiladi. Buni yozuvchi va 
falsafashunos T ilab M ah m ud o v o ‘zin in g «Avesto» haqida» degan 
risolasida atroflicha yoritadi. Solih odam o ‘lgach, ruhining jo n i uch 
kun uning boshida zavq-shavq, ro h at-farog‘at og'ushida tu rad i, keyin 
xushbo'y o ‘sim liklar yuziga qalqib chiqadi. Uni ajib birshabada, m uattar 
nasirn q a rs h ila y d i. S h a b a d a q o ‘y n id a o ‘n besh y a s h a r, b a rc h a
g o ‘zalliklardan ham g o ‘zal qiz nam oyon b o ‘ladi. Bu go‘zal qiz ezgulik 
va poklik, savob ishlarning tim soli. U ruhga qarata: «M uloyim edirn, 
yan ad a m uloyim roq qilding, chiroyli edim , yanada g o ‘zal qilding, 
balandda edim , ezgu o ‘y, ezgu so ‘z va ezgu a ’mol bilan m eni yanada 
balandga ko'tarding», deydi. G u n oh k o r, yovuz odam ning ruhi esa vujud 
ustida uch kun qolib, tengsiz azoblarni boshdan kechiradi. U ch kundan 
so ‘ng u o ‘zi yaratgan barcha yovuzliklar ustida parvoz qiladi. S o ‘ng 
tirik lig id a h e c h q a c h o n u c h ra tm a g a n b arch a x un u k lik lard an ham
x u n u k ro q , b adbashara qizni u ch ratad i. «Ey qora yurak, z a h a r tilli, 
m unofiq g un oh kor, — deydi qiz, — m en qiz em asm an, sening tiriklik 
pay tin g d a qilgan a ’m ollaringm an. Sen tirikligingda X udoga e ’tiqod