Abdulla sher axloqshunoslik

Jaloliddin
D avoniydir 
( 1 4 2 7 -1 5 0 2 ) . U n in g a x lo q sh u n o slik m u a m m o la rig a
bag‘ishlangan yirik asari «Axloqi Jaloliy» risolasida, falsafashunos Haydar 
Aliqulov tadqiqotlariga k o ‘ra, XV asm ing ilg‘or axloqi, m usulm on Sharqi 
axloqiy ta ’lim otlarining yutuq va kam chiliklari aks etgan. Asar uch 
qism dan iborat b o ‘lib, uning birinchi qismi asosiy axloqiy tushunchalar 
b o ‘lm ish adolat, shijoat, donishm andlik, iffat singari fazilatlar tahlili va 
talqiniga, ikkinchi qism i oilaviy hayot, bolalar tarbiyasi, m uom ala odobi
1 Husayn Voiz Koshifiy. Futuwatnom ai Sultoniy. N .K om ilov taijimasi. Т ., A.Qodiriy
nomidagi xalq merosi nashriyoti, 1994, 69—70-b.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

m asalalariga bag‘ishlangan. K itobning uchinchi qism ida esa shah ar 
m adaniyati va podsholarning siyosat yurgizishi, fu qarolarning shahar 
(davlat) boshliqlari bilan o ‘zaro m unosabatlari qalam ga olinadi. Qisqa 
qilib aytadigan b o ‘lsak, «Axloqi Jaloliy»da axloqshunosiik kishilarning 
amaliy faoliyati, qarashlari bilan bog‘liq fan sifatida, axloqiy m uam m olar 
esa falsafiy, ijtim oiy-siyosiy m asalalarga daxldor h o d isalar tarzida olib 
q aralad i1.
5. Mashhur pandnomalarning axloqiy mohiyati
O 'rta asrlar m usulm on Sharqi m in taq asi ta fa k k u rid a axloq nin g 
m ohiy atin i tu sh u n tiru v ch i va axloqiylikni ta rg ‘ib e tu v c h i m ash h u r 
pandno m alar — xalq ichida keng tarqalgan b adiiy-did aktik asarlar ham
o ‘ziga xos o ‘rin egallaydi. U lar uch un um um iy b o 'lg an xususiyat, bu — 
a x lo q iy m e ’y o rla rn i, ta m o y illa rn i, a x lo q iy m a d a n iy a t o m illa rin i 
k o ‘pchilikka tush un arli, rang-barang shakllarda, qiziqarli hikoyatlar 
orqali kitobxonga yetkazish. Shu jih atd an pand n o m alar asrlar m obaynida 
axloqiy tarbiyaning o ‘ziga xos sharq o n a vositasi sifatida xizm at qilib 
keldi va ho zir h a m xizm at qilm oqda.
Ularning eng m ashhurlaridan biri taxm inan III—IV asrlarda yaratilgan 
qadim gi hind adabiy — didaktik yodgorligi « P an ch atan tra» d ir. U bizda